pokaz koszyk
rozwiń menu
tylko:  
Tytuł książki:

Bezpieczeństwo żywności w erze globalizacji

Autor książki:

Stanisław Kowalczyk

(red.)
Dane szczegółowe:
Wydawca: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Rok wyd.: 2009
Oprawa: twarda
Ilość stron: 304 s.
Wymiar: 167x240 mm
EAN: 9788373784598
ISBN: 978-83-7378-459-8
Data: 2010-04-30
Cena wydawcy: 35.00 złpozycja niedostępna

Opis książki:

Wstęp
W literaturze przedmiotu, prawodawstwie, a także w powszechnym użyciu występują dwa zbliżone określenia: bezpieczeństwo żywnościowe (ang. food security) oraz bezpieczeństwo żywności (ang. food safety). Najbardziej rozpowszechnione podejście do bezpieczeństwa żywnościowego zostało wypracowane na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO). Należy podkreślić, że w ciągu ostatnich kilku dekad koncepcja bezpieczeństwa żywnościowego zmieniała się kilkakrotnie. Początek dała Światowa Konferencja Żywnościowa FAO (1974), która koncepcję bezpieczeństwa żywnościowego definiowała w kategoriach podaży i dostępności żywności na poziomie krajowym i międzynarodowym jako "Dostępność w każdym czasie, w skali całego świata, podaży podstawowych artykułów żywnościowych, dla zachowania ciągłego wzrostu konsumpcji żywności i zrównoważenia fluktuacji produkcji i cen". W 1983 r. podejście to zostało zmienione na akcentujące "zapewnienie wszystkim ludziom w każdym czasie fizycznej i ekonomicznej dostępności do podstawowej żywności, której potrzebują". Kolejną istotną modyfikację przyniósł światowy szczyt żywnościowy (World Food Summit), jaki miał miejsce w Rzymie w 1996 r. Poza dotychczasowymi elementami składowymi tej kategorii, jak "fizyczna i ekonomiczna dostępność żywności" dla "każdego i w każdym czasie", wprowadzono nowe obszary, do których zalicza się takie cechy żywności, jak jej dostateczny poziom, bezpieczeństwo (safety) oraz walory odżywcze zgodne z potrzebami i preferencjami ludzi, niezbędne do aktywnego i zdrowego życia. Oznacza to nową jakość ujęcia problemu, bowiem poza aspektami "ilościowymi" podaży żywności i jej dostępności uwzględniono jej wymiar "jakościowy" określony przez takie składowe, jak bezpieczeństwo żywności, walory odżywcze, indywidualne preferencje żywieniowe oraz żywność jako podstawa aktywnego i zdrowego życia. Najnowsze podejście, będące rozwinięciem koncepcji bezpieczeństwa żywnościowego FAO z 1996 r. oraz światowego szczytu żywnościowego z 2002 r. ("prawo wszystkich do dostępu do bezpiecznej i posiadającej walory odżywcze żywności"), wynika z ram strategicznych FAO na lata 2000-2015 w zakresie dalszego rozwoju prawa do bezpieczeństwa żywnościowego i budowy świata zapewniającego żywność dla obecnych i przyszłych generacji. W 2004 r. Rada FAO przyjęła wytyczne (Guidelines) dla realizacji prawa do żywności (Th e Right to Food) w kontekście narodowego bezpieczeństwa żywnościowego. Wytyczne akcentują potrzebę budowy systemów kontroli żywności, redukcji ryzyka chorób odzwierzęcych oraz tworzenia standardów w zakresie jakości żywności i jej bezpieczeństwa zdrowotnego (dyrektywa 9). Tak więc współczesna koncepcja bezpieczeństwa żywnościowego opiera się na idei dostatecznej podaży, dostępie ekonomicznym, adekwatności diety oraz stabilizacji dostępu do żywności w ścisłym powiązaniu ze sprawami etyki, handlu i pomocy humanitarnej. Inne podejścia do definicji bezpieczeństwa żywnościowego bazują w większości na wynikach i rezultatach prac FAO. Przykładem może być koncepcja przyjęta przez Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych Ameryki (USDA). Według USDA bezpieczeństwo żywnościowe to dostęp do żywności w każdej chwili, dla wszystkich mieszkańców, w ilości zaspokajającej potrzeby żywnościowe dla aktywnego i zdrowego życia. W warunkach bezpieczeństwa żywnościowego każdy uzyskuje dostęp do wartościowej, bezpiecznej (pod względem zdrowotnym) żywności w społecznie akceptowany sposób, tj. bez uciekania się do korzystania z pomocy społecznej, żebrania, kradzieży itd. Określenie to akcentuje głównie bezpieczeństwo żywnościowe na poziomie rodziny. Z kolei bezpieczeństwo żywności jako element bezpieczeństwa żywnościowego akcentuje przede wszystkim zdrowotność oraz walory odżywcze żywności. Odnosi się do takich zagadnień, jak jakość żywności, jej zgodność z normami handlowymi i standardami rynkowymi, a w tym właściwości organoleptyczne, fizykochemiczne i mikrobiologiczne żywności oraz występujące w tym zakresie nieprawidłowości, związane przede wszystkim z fałszowaniem żywności. Jest to zabezpieczenie żywności przed możliwymi obszarami ryzyka (chemicznym, fizycznym, mikrobiologicznym) występującymi na wszystkich etapach produkcji i handlu. Sprawia to, że bezpieczeństwo żywności jest koncepcją wielodyscyplinarną i odnosi się nie tylko do produktów żywnościowych, lecz także metod i warunków ich produkcji oraz bezpieczeństwa produkcji rolniczej dla rolników, środowiska i dzikich zwierząt. Epidemie chorób odzwierzęcych (BSE, ptasia grypa), wysokie zużycie środków ochrony roślin, hormonów, antybiotyków, dodatków do żywności zmuszają do refleksji na temat postępu w rolnictwie i produkcji żywności. Intensyfikacja produkcji oraz "uprzemysłowienie" rolnictwa pozwoliły w sposób znaczący zwiększyć produkcję żywności na świecie. Z drugiej strony żywność, którą produkujemy i konsumujemy, jest w coraz większym stopniu zanieczyszczona "resztkami" tego postępu. Ograniczanie chemizacji w rolnictwie, eliminacja dodatków chemicznych do żywności, presja na rolnictwo ekologiczne, zrównoważone i bardziej ekstensywne wynikają ze stopniowego przesuwania punktu ciężkości z obszaru bezpieczeństwa żywnościowego do obszaru bezpieczeństwa żywności. W sprawie tej głos zabrała także Europejska Grupa ds. Etyki w Nauce i Nowych Technologiach Komisji Europejskiej. Potrzebą i koniecznością staje się żywność bezpieczna dla zdrowia. Oznacza to przesunięcie paradygmatu z obszaru bezpieczeństwa żywnościowego w stronę bezpieczeństwa żywności. Strategiczną potrzebą w czasach globalizacji staje się zapewnienie bezpieczeństwa żywności, jej walorów zdrowotnych i odżywczych. Następować to musi w warunkach zachowania lub przywracania równowagi istniejących ekosystemów. W książce tej omówiono obydwa wymienione wyżej zagadnienia, ich sens, uwarunkowania, przebieg i konsekwencje. Rozważania koncentrują się jednak głównie na problematyce bezpieczeństwa żywności, jej jakości, walorach zdrowotnych, a przede wszystkim zapobieganiu nieprawidłowościom i zafałszowaniom, jakie powstają w procesie produkcji i dystrybucji żywności we współczesnych nam czasach globalizacji. Drugi nurt rozważań koncentruje się na budowie prawnych oraz instytucjonalnych ram dla ochrony tego bezpieczeństwa, zdrowia ludzi i zapewnienia jakości żywności - zapewnienia, by żywność była zdrowa. W tym sformułowaniu tkwi paradoks, bo żywność to zgodnie z definicją wszelkie produkty wykorzystywane w odżywianiu człowieka, a więc w procesie dostarczania organizmowi ludzkiemu składników niezbędnych do życia i prawidłowego funkcjonowania. Ergo - składników posiadających dla tego organizmu walory odżywcze, nie zaś bezwartościowe, obojętne czy wręcz trujące i niebezpieczne dla zdrowia. Jednak postęp techniczny, cywilizacyjny, postęp w produkcji żywności to także postęp w dziedzinie jej degeneracji i fałszowania. W pracy omówiono powyższe zagadnienia we współczesnych warunkach polskich i światowych. Autorzy podjęli tę tematykę z uwagi na skalę problemu, systematyczny wzrost wielu zagrożeń i ryzyka, jakie niesie dla nas w tym obszarze globalizacja i wzrost siły korporacyjnej globalnych firm spożywczych, oraz znaczenie tych zagadnień dla nas wszystkich, gdyż wszyscy jesteśmy konsumentami żywności. Nie bez znaczenia dla podjęcia tematu była także wyjątkowa szczupłość pozycji literaturowych z tego obszaru na rynku wydawniczym. Celem pracy jest analiza i ocena procesów, jakie zachodzą pod wpływem globalizacji w obszarze agrobiznesu, produkcji żywności oraz jej jakości, a szerzej - bezpieczeństwa żywności. Przedstawiono problemy wynikające z postępującej konsolidacji globalnych firm spożywczych, skutków tego procesu oraz budowy systemów kontroli żywności i zabezpieczenia jej przed współczesnymi ryzykami cywilizacyjnymi. Rozdział pierwszy koncentruje się na omówieniu pojęć fundamentalnych dla globalizacji oraz jej głównych konsekwencji w obszarze agrobiznesu i produkcji żywności. W opracowaniu poddano analizie czynniki dynamizujące procesy globalizacyjne w zakresie agrobiznesu, tj. rozwój światowego handlu żywnością oraz działalność transnarodowych korporacji spożywczych. Omówione zostały także skutki globalizacji dla rolnictwa jako najsłabszego ogniwa agrobiznesu oraz możliwe i potrzebne działania zaradcze. W rozdziałach drugim i trzecim przedstawiona została koncepcja oraz warunki bezpieczeństwa żywnościowego, jej wymiary oraz interpretacja. Podjęto w nich tak istotne dla wyżywienia i bezpieczeństwa żywnościowego człowieka zagadnienia, jak: istota bezpieczeństwa żywnościowego, fizyczna i ekonomiczna dostępność żywności, problemy bezpieczeństwa żywnościowego w erze globalizacji oraz główne aspekty współczesnej polityki żywnościowej. W dalszej części poruszono takie problemy współczesności, jak globalny charakter tzw. problemu żywnościowego, głód, niedożywienie, a także skażenie żywności. Rozdziały czwarty, piąty i szósty zawierają tak ważne obecnie zagadnienia, jak budowa systemów bezpieczeństwa i kontroli żywności. Przedstawione tu zostały działania podejmowane w wymiarze międzynarodowym (światowym) - czego przykładem jest Codex Alimentarius, regionalnym i państwowym, a także systemy istniejące w Polsce. Analizie poddano zarówno obszar tworzenia oraz egzekwowania norm i uregulowań prawnych, jak i istniejące systemy instytucjonalnej kontroli żywności. Ocenie poddano europejski i amerykański system bezpieczeństwa żywności, w tym różnice i podobieństwa w zakresie przyjętych zasad, struktury instytucjonalnej i proceduralnej. Ze szczególną uwagą przeanalizowano regulacje dotyczące jednego z najbardziej kontrowersyjnych współczesnych zagadnień, tj. organizmów genetycznie modyfikowanych, które są reprezentatywnym przykładem zasad i różnic w funkcjonowaniu obu analizowanych systemów. W rozdziale siódmym analizie poddany został problem stosowania przez polskie fi rmy spożywcze nieuczciwych praktyk produkcyjnych, w tym szczególnie zjawisko fałszowania żywności w głównych sektorach przemysłu spożywczego. Badanie zrealizowano w ujęciu dynamicznym (okres trzyletni), co pozwoliło ocenić tendencje kształtujące się na rynku w tym względzie. Z tych powodów badanie jest jednym z nielicznych na polskim rynku podejmujących od strony empirycznej analizę problemu jakości żywności i fałszowania artykułów spożywczych, jego skali, tendencji oraz zróżnicowania branżowego w przemyśle spożywczym. Rozdział ósmy jest zbiorem wybranych oryginalnych tekstów, jakie ukazały się na przestrzeni ostatnich 150 lat w czasopiśmiennictwie światowym na temat fałszowania żywności, jej jakości oraz wysiłków zmierzających do budowy prawnych oraz instytucjonalnych systemów kontroli jakości, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i USA. Zamieszczone teksty są wyjątkowym świadectwem historii "psucia" żywności na przestrzeni wieków oraz walki o wysokie walory zdrowotne i odżywcze tego, co jemy na co dzień. W imieniu autorów pragnę podziękować Panu Profesorowi Andrzejowi Hermanowi, dziekanowi Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie za inspiracje do podjęcia tematu oraz stworzenie warunków do jego realizacji.

Książka "Bezpieczeństwo żywności w erze globalizacji" - Stanisław Kowalczyk (red.) - oprawa twarda - Wydawnictwo Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Książka posiada 304 stron i została wydana w 2009 r.

Spis treści:

Przedmowa
Wprowadzenie
Stanisław Kowalczyk
Rozdział I. Globalizacja, agrobiznes i produkcja żywności
Stanisław Kowalczyk
1. Żywność i konsument a globalizacja
2. Definiowanie globalizacji
3. Periodyzacja globalizacji
4. Teorie globalizacji
5. Zmiany strukturalne w przemyśle spożywczym - KTN
6. Przesłanki globalizacji produkcji żywności
7. Światowy handel żywnością (główne tendencje)
8. Bezpieczeństwo i fałszowanie żywności w historii
9. Pojęcie fałszowania żywności
10. Światowy system bezpieczeństwa żywności
11. Globalizacja i żywność - konsekwencje dla przyszłości
Rozdział II. Ekonomiczna interpretacja bezpieczeństwa żywnościowego
Jerzy Małysz
1. Istota i warunki bezpieczeństwa żywnościowego
2. Interpretacja bezpieczeństwa żywnościowego w erze globalizacji
3. Współczesna polityka żywnościowa
Rozdział III. Współczesny „problem żywnościowy"
Jerzy Małysz
1. Na czym polega globalny charakter „problemu żywnościowego"?
2. Jakie miejsce zajmuje żywność w strukturze naszych potrzeb?
3. Jaki jest wpływ globalizacji na bezpieczeństwo żywnościowe?
4. Motywy wyboru konsumenta
5. Globalizacja a bezpieczeństwo żywnościowe
6. Rodzaje ryzyka dla producentów i konsumentów żywności
Rozdział IV. Prawne aspekty działania systemów bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej oraz Stanach Zjednoczonych ze szczególnym uwzględnieniem organizmów genetycznie modyfikowanych
Agnieszka Szymecka
1. Europejski system bezpieczeństwa żywności
2. Amerykański system bezpieczeństwa żywności
3. Regulacja organizmów genetycznie modyfikowanych
4. Systemy bezpieczeństwa żywności: aspekty porównawcze
Rozdział V. System bezpieczeństwa żywności w Polsce - ochrona konsumenta przed zafałszowaniami żywności
Michał Szymaniak
1. Bezpieczeństwo żywności - podstawowe cele prawa żywnościowego
2. Pojęcie zafałszowania żywności - regulacje wspólnotowe i krajowe
3. Charakterystyka systemu bezpieczeństwa żywności w Polsce
4. Ochrona rynku przed żywnością niespełniającą wymagań bezpieczeństwa
5. System urzędowej kontroli żywności a możliwości ochrony interesów konsumenta
6. Propozycje rozwiązań prawnych de lege ferenda
Rozdział VI. Codex Alimentarius jako przykład międzynarodowej inicjatywy w zakresie kontroli żywności i ochrony konsumentów
Marta Sobieraj
1. Geneza Codex Alimentarius
2. Powstanie Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO
3. Nowe znaczenie Codex Alimentarius
4. Struktura Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO
5. Procedura opracowywania norm kodeksowych
Rozdział VII. Jakość żywności i bezpieczeństwo zdrowotne konsumentów wobec nieuczciwych praktyk firm spożywczych
Stanisław Kowalczyk
1. Ochrona konsumentów - podstawy prawne
2. Krajowy system kontroli żywności
3. Wyniki kontroli jakości żywności - skala zafałszowań
4. W stronę paradygmatu jakości żywności
Rozdział VIII. Z historii fałszowania żywności
Stanisław Kowalczyk
1. Piśmiennictwo o fałszowaniu żywności
2. Skala fałszowania żywności
3. O prawo żywnościowe i ochronę konsumenta
Podsumowanie
Stanisław Kowalczyk