Więź nr 4/2003. Kkwiecień

Opis książki:

Od redakcji

PISANE NA GORĄCO

Andrzej Friszke
Oczekiwanie sprawiedliwości
Istnieją jednak krzywdy i zbrodnie dokonane pod osłoną stanu wojennego, a te nie mogą być zapomniane i usprawiedliwione. Ich zapomnienie i usprawiedliwienie godzi bowiem głęboko w poczucie sprawiedliwości i praworządności. Podważa legitymizację Trzeciej Rzeczypospolitej, buduje u przeciętnych obywateli przekonanie o sile dawnych /"układów/" i powiązań oraz pozornym charakterze demokracji i rządów prawa. Szczególnie tam, gdzie została rozlana krew, państwo polskie powinno się zdobyć na jednoznaczne oceny. Nie wystarczy ocena historyków i publicystów - potrzebne jest jasne wyrażenie stanowiska przez organy państwa.

Tomasz Wiścicki
Kościół i oszuści
Jeśli szef kościelnej instytucji, np. ksiądz B., dysponuje dużymi pieniędzmi, odruch zdrowej nieufności nakazywałby zainteresować się, jak to możliwe, że udaje mu się odnosić takie sukcesy gospodarcze. Czy nie za rzadko w Kościele zadajemy takie pytanie? Czy nie zwalniamy się od obowiązku weryfikacji - bo skoro pieniądze są, to po co zbyt wiele pytać.?

ANDRZEJ WERNER
Otwórzmy okno
Dobre samopoczucie zamkniętych w swoim naturalnym środowisku, świadczących sobie wzajemne usługi pisarzy i krytyków dziwi, zwłaszcza wtedy, gdy wyjrzymy przez okno na zewnątrz i uświadomimy sobie społeczną kondycję literatury w zmienionej jednak rzeczywistości.

Krytyk w tłumie handlarzy (dyskusja)

Dorota Jarecka
Sztuka jest poza dobrem i złem. (...) Nie jestem profesorem etyki, jestem krytykiem sztuki.

Jacek Kopciński
Jedną z powinności krytyka - obok oceny artystycznej dzieła oraz wyjaśnienia jego sensów - jest nazywanie systemu wartości, który organizuje świat przedstawiony na scenie czy w filmie.

Tadeusz Sobolewski
Mówię /"tak/" i /"nie/", ale bardziej interesuje mnie /"tak/". (...) Rolę krytyka wobec odbiorcy określiłbym słowem: popatrz.

Czego artysta oczekuje od krytyki? (ankieta)
W dyskusji o krytyce artystycznej nie mogło zabraknąć głosów samych artystów, bez których krytycy nie mogliby istnieć - wszak opisują to, co stwarza artysta. Jak zatem widzą krytyków twórcy? Zapytaliśmy o to ich samych, prosząc o odpowiedź na pytanie:Czego artysta oczekuje od krytyki? [Red.]

Stanisława Celińska, Stefan Chwin, Magdalena Cielecka, Piotr Cieplak, p IOTR DUMAŁA, Adam Ferency, Krzysztof Globisz, Julia Hartwig, Agnieszka Holland, WOJCIECH Karolak, Jan Jakub Kolski, Krzysztof Krauze, Antoni Libera, Krystian Lupa, Marcel Łoziński, Radosław Markiewicz, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Odojewski, Stanisław Rodziński, ANDRZEJ SEWERYN, Andrzej Stasiuk, Joanna Szczepkowska, Mariusz Treliński, Piotr Trzaskalski, Aleksandra Waliszewska, Ewa Wycichowska

JERZY SOSNOWSKI
Krytyk Jekyll i pisarz Hyde
Żyje we mnie zarówno krytyk, niemile zdziwiony niską oceną swojej pracy, jak literat, oddający się w zaciszu swego mieszkania zwierzęcej (chwilami) nienawiści. Jekyll i Hyde. Jak wiadomo z literatury, podobne rozdwojenie nie rokuje zbyt dobrze...

JELENA SZWARC * Orfeusz * Genius loci
Przełożył Adam Pomorski

Anna Karoń-Ostrowska
/"Tryptyk rzymski/" - wędrówka Adama

Dlaczego właściwie Karol Wojtyła po 25 latach milczenia zdecydował się opublikować swój nowy, tak bardzo osobisty poemat, w którym między wierszami odsłania się przed czytelnikami tak bardzo, już nie jako anonimowy autor podpisujący się pseudonimem, ale - jako papież? Jeżeli odczytywać tę poezję jako /"dzieje duszy/" i w tym kontekście przywołać papieską definicję kapłaństwa, która mówi, że trzeba duszę dać.

Anna Piwkowska * Co przynoszą mężczyźni * Za oknem * To było w Odessie

STEFAN FRANKIEWICZ
Hołd dla Agnieszki

Nowa edycja listów Jerzego Lieberta do Agnieszki jest swoistym hołdem złożonym ich Adresatce. Hołdem wobec niejako współtwórczyni duchowego i artystycznego piękna, którego pełno jest w tych listach, ale także hołdem wobec skromnej zakonnicy z Lasek, która przez kilkadziesiąt lat cicho, bez rozgłosu, odgrywała ważną rolę w polskiej kulturze i w polskim Kościele.

JULIA HARTWIG
Osaczony przez Boga

Jerzy Liebert był jednym z ulubionych poetów mojej młodości. (...) Przemawiała do mnie nieskalana czystość tej poezji. Ujmowało mnie w niej to, co najbardziej ludzkie z uczuć i doznań, wyrażone z niedosięgłą prostotą.

Tadeusz Mazowiecki
Listy Lieberta i Agnieszki

Świadectwem tego dialogu między nimi jest także to, że Liebert włączał do swej poezji fragmenty wzięte z wierszy Agnieszki i że oboje uznawali to za naturalne. W drobiazgach, w tęsknocie, w informowaniu się o tym, co dzieje się w Cammazou we Francji i na Mokotowskiej czy Polnej w Warszawie, w rozmowach o literaturze. A przede wszystkim w walce, którą oboje - opierając się o siebie - każde z nich toczyło z sobą o rozumienie życia i Boga.

Stefan Kard. Wyszyński
List do Tadeusza Mazowieckiego z 1977 r.

Jerzy Liebert *** [ Wszelka łaska, której imię ]

PIOTR WOJCIECHOWSKI
Jeden świat, jeden mózg: Zło jako środowisko naturalne

To, co dziś najważniejsze, to (...) wspólne formowanie polskiej oferty intelektualnej dla Europy. Nasze ręce nie są puste - mamy /"Etykę solidarności/" i /"Filozofię dramatu/" Józefa Tischnera, mamy dziesiątkę poetów, z których każdy wart jest Nobla, mamy oryginalny polski liberalizm i polski katolicyzm w głębokim, ostrym, ożywczym dialogu, wydaje się, że tego wyliczania nie ma jak skończyć.

Sławomir Jacek Żurek
Biografia żydowskiego anioła. O Arnoldzie Słuckim

W latach 1968-1982 Arnold Słucki był prawie nieobecny w literaturze polskiej. Po jego wyjeździe z Polski tylko mit o nim funkcjonował w warszawskich kręgach literackich.(...) Ostatni tom poezji pod znaczącym tytułem /"Biografia anioła/" wydany został pośmiertnie w Warszawie na początku lat osiemdziesiątych. Wiersze w nim zamieszczone składają się na swoisty zapis poetyckiego biogramu, naznaczonego wędrówką z sztetł poprzez komunistyczną /"idyllę/", aż po judeochrześcijańskie fascynacje tego /"żydowskiego anioła/".

Joanna Skawińska

Widok z Manhattanu: W cieniu wojny

Pytamy, kto dał naszym przywódcom prawo do prowadzenia wojen wbrew opinii naszych partnerów w Europie, a przede wszystkim wbrew opinii dużej części własnych obywateli. I wreszcie coraz głośniej pytamy o to, co nastąpi dzień po naszym zwycięstwie. Oraz - jak w ogóle należałoby zdefiniować samo pojęcie zwycięstwa w tej wojnie. I czy na pewno wiek XXI będzie lepszy od minionego stulecia?

Z najnowszej historii Polski

Jacek Borkowicz
Nad odczytaną listą

Anka Grupińska dobrą połowę życia spędziła na rozmowach /"z Żydami, którzy jeszcze żyją/". Rozpięta między Nowym Jorkiem a Tel Awiwem, wysłuchuje i zapisuje relacje o powstaniu w warszawskim getcie. Obsesyjnie wręcz gromadzi najdrobniejsze nawet okruchy zdarzeń, nikłe fragmenty wywoływanego z pamięci obrazu. Jest dzisiaj głosem ostatnich żyjących - topniejącej z roku na rok grupki osób, które same już nic o sobie nie napiszą.

Adam Puławski
Czy odbijano Sobibór?

W lecie 1943 r. kilku ukraińskich wartowników, prezentujących się jako komuniści, zaproponowało Leonowi Feldhendlerowi plan ucieczki. Miał on polegać na tym, że za pieniądze otrzymane od Żydów mieli oni wynająć ciężarówkę, ukryć ją w pobliżu obozu i w czasie, kiedy pełniliby służbę wartowniczą, wyprowadzić więźniów z obozu. Następnie zamierzano przewieźć Żydów za Bug, gdzie stworzyliby odział part yzancki.

Polacy i ich sąsiedzi

Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. List otwarty z okazji 60 rocznicy ukraińsko-polskiego konfliktu na Wołyniu

Prosimy o wybaczenie tych Polaków, których los został złamany przez ukraiński oręż, a za ich pośrednictwem prosimy o wybaczenie całe polskie społeczeństwo. Wyrażamy żal, że broń tę skierowano także przeciwko niewinnym i spokojnym polskim rodzinom i przyznajemy, że usunięcie siłą polskiej ludności z Wołynia było tragicznym błędem. Jacek Borkowicz
Z nadzieją na pojednanie

Mówiąc o tym, co stało się na Wołyniu, używa się często - szczególnie na Ukrainie - określeń typu /"wzajemne mordowanie/". Nie oddają one istoty sprawy, choć rzeczywiście, na poziomie suchych faktów nie można zaprzeczyć temu, że na Wołyniu również Polacy mordowali Ukraińców. Jednak nie może być mowy o równowadze w momencie, gdy wołyńscy Polacy znaleźli się w sytuacji broniącej się mniejszości. W analogicznej sytuacji znaleźli się Ukraińcy, którzy pozostali po polskiej stronie jałtańskiej granicy.

MAREK ORZECHOWSKI
Euronotes

Inicjatywa Londynu i Madrytu, do której przyłączyły się Dania, Portugalia, Włochy oraz Polska, Węgry i Czechy, niezwykle zirytowała prezydenta Chiraca i kanclerza Schrödera. Wprawdzie żaden z nich nie uzgadniał z nikim swojego stanowiska w sprawie Iraku, ale mogli przecież uznać, że mogą sobie na to pozwolić. Tymczasem Polska -wciśnięta między europejską perspektywę życia w dobrobycie i amerykańską gwarancję bezpieczeństwa - wpadła w pułapkę. Kiedy premier Aznar zadzwonił do Warszawy z ofertą udziału w tym przedsięwzięciu, było dla rządu oczywiste, że dzwoni kraj unijny, który wraz z innymi unijnymi krajami próbuje wykazać się dyplomatyczną inicjatywą.

Kościół w świecie

Józef Majewski Kronika religijna

Pejzaż kulturalny

Grzegorz Filip
Muzyka bez odbioru

Muzyka współczesna, nie licząc komercyjnych jej nurtów i pogranicza z popkulturą, jest akurat tą sferą twórczości, która opiera się umasowieniu, wulgaryzacji, ukiczowieniu. Stanęła z boku, nie chcąc wyrażać masowych gustów. Odmówiła udziału w pogoni za modą. Bach wyrażał emocje i tendencje ludzi swego czasu. Dzisiejszy Bach musiałby wyrazić emocje odbiorców telenowel,talk showów i big brotherów.(...) W muzyce XX wieku jest wielkość nierozpoznana, trzeba ją dopiero odkrywać.

ANNA TOMASZ
Sakralna przestrzeń słowa

Już od trzech lat raz w miesiącu w wiekowych murach poznańskiej katedry na Ostrowie Tumskim gromadzą się tłumy, aby uczestniczyć w /"Modlitwach katedr polskich/" - stanowiących część wielkiego przedsięwzięcia pod nazwą /"Verba Sacra/". Podczas ostatniej edycji zaprezentowano /"Tryptyk Paschalny. Apokryfy o Męce i Zmartwychwstaniu/". W świat apokryficznej męki Pańskiej wprowadzał Andrzej Seweryn, który na ten wieczór przybył z Paryża. Jego interpretacja otworzyła niezwykłą przestrzeń słowa. W najsłynniejszym fragmencie - opisującym zstąpienie do Otchłani - żywo dyskutują z sobą Szatan (wódz śmierci) i Piekło.

Nad książkami

Antoni Sułek W Jedwabnem i wokół

Czy po przeczytaniu /"Wokół Jedwabnego/" wiemy już /"dlaczego/"?Na pytani e, jak to było możliwe, że Polacy z Jedwabnego i Radziłowa spalili swoich żydowskich sąsiadów[...]długo jeszcze będziemy szukali odpowiedzi - pisze Andrzej Żbikowski. Powiedziałbym, że będziemy jej szukali zawsze, i to nie tylko dlatego, że nigdy nie poznamy ani wszystkich okoliczności zbrodni, ani, tym bardziej, motywów morderców.

ks. Grzegorz Strzelczyk Tajemnica soborów

/"Sobory powszechne/" Klausa Schatza i /"Dokumenty soborów powszechnych/"zostały opublikowane przez Wydawnictwo WAM prawie jednocześnie, co nie jest bez znaczenia: wzajemnie się bowiem uzupełniają. Same orzeczenia soborowe nie mogą być właściwie zrozumiane bez osadzenia ich w historycznym kontekście - teologicznym, społeczno-politycznym itd. Książki tworzą więc bardzo udany dwugłos.

Do czytania poleca Andrzej Friszke
- Andrzej Chwalba: /"Kraków w latach 1939-1945/" (t. V /"Dziejów Krakowa/")
- Ryszard Terlecki: /"Profesorowie UJ w aktach UB i SB/",
- /"Opozycja demokratyczna w Polsce w świetle akt KC PZPR (1976-1980)/" (opr. Łukasz Kamiński i Paweł Piotrowski )
Julia Hartwig
Miejsce przy oknie: E pur si muove

Niektórzy lubią skarżyć się na zastój w kulturze. Chyba jednak coś się ruszyło, bo ostatnio nawet ci, co rzadko i z oporem wyprawiają się na kulturalne łowy, ulegli. Zbyt duży był napór dobiegających dobrych wieści o wydarzeniach w salach wystawowych i koncertowych, a także w teatrach. Również na półkach księgarskich ukazały się książki, które sprawiły, że nawet najbardziej niechętni sięgnęli po portfele. Liczba moich własnych /"wyjść/" wieczornych osiągnęła w ciągu dwóch ostatnich tygodni poziom statystyczny przewidziany na miesiące.

Fakty i kometarze

Bożena Wojnowska Korczak: nowa antropologia wychowania

Rozumiemy dziś coraz lepiej, że Korczak - odnowiciel wychowania i czczony na całym świecie wzór moralny - był także wizjonerem kulturalnym i społecznym. Dziecko i społeczność dziecięca stawały się w jego ujęciu również modelami człowieka i kultury. (...) Korczak był mędrcem także i w tym sensie, że rozróżniał mądrość książkową, teoretyczną, która może być jednak (...) mądrością martwą, oraz mądrość manifestowaną w praktyce, wypływającą z czułej empatii i wrażliwości, opartą na zaufaniu i gotowości do zrozumienia, ugruntowaną w poczuciu moralnym, odpowiedzialności i intuicji.

ks. Henryk Kuczera
/"Katolicki głos/" w Niemczech

Od prawie 16 lat pracuję jako duszpasterz w Niemczech - wśród Polonii, i nie tylko. Z tej perspektywy patrząc, jestem zdziwiony kierunkiem /"opieki duszpasterskiej/", jaką, szczególnie w ostatnich dwóch latach, sprawuje wśród mieszkających tam Polaków Radio Maryja. Jakby mało było nieporozumień i ksenofobii w kraju, to jeszcze w specyficznej sytuacji emigracyjnej /"katolicki (?!) głos w twoim domu/" postanowił oddziaływać na Polonię. Można spytać: czy wolno? Wolno, rzecz jasna. Ale czy wypada? Sądzę, że nie...

Zmarli

Małgorzata Borkowska OSB
Nasze pytania do Niego: Cóż więc otrzymamy? (Mt 19, 27)

Cały problem w ogóle nie ma sensu. Nazywanie zbawienia /"nagrodą/" byłoby zasadne tylko wtedy, gdybyśmy budowali nasz stosunek do Boga na wzór stosunku do ziemskiego pracodawcy - za pracę płaca, za dodatkowy wysiłek premia (...) Natomiast na gruncie miłości spotkanie dwóch kochających się istot - spotkanie na wieki już nieutracalne - jest wzajemnym darem tak wielkim, że tam nikt nie będzie miał głowy ani podliczać zasług, ani pytać o premie.

Listy do redakcji
Jerzy Tomaszewski Czy człowieka można /"zlikwidować/"?

Książka "Więź nr 4/2003. Kkwiecień" - oprawa miękka - Wydawnictwo WIĘŹ.