Statut krakowskiej gminy żydowskiej z roku 1595 i jego uzupełnienia

Opis książki:

Nie można określić z całą pewnością, kiedy i w jakich okolicznościach Żydzi przybyli i osiedlili się w Krakowie. Można domniemywać, iż pierwszych żydowskicg mieszkańców grodu wawelskiego ściągneły tutaj czynniki gospodarcze, będące rezultatem połóżenia Krakowa na skrzyżowaniu szlaków handlowych między wschodem i zachodem, północą i południem. Z tych względów miasto odgrywające od początku istnienia państwa polskiego szczególną rolę polityczną, której rezultatem było wyniesienie w roku 1320 Krakowa do rangi stolicy zjednoczonego Królestwa, stało się ważnym ośrodkiem rozwoju osadnictwa żydowskiego na ziemiach polskich.

Przedstawiony w niniejszym opracowaniu statut ustanowiony i podpisany przez władze "świętej gminy żydowskiej" stanowi zbiór regulacji prawnych obowiązujących członków gminy krakowskiej zamieszkałych na obszarze Kazimierza (dz. Krakowa). W dokumencie brak jakiejkolwiek wzmianki sugerującej, że zamieszczone w nim przepisy obejmują również członków gminy kazimierskiej. Jednocześnie nie można zapominać o ogromnym wpływie, jaki wywierała starsza wspólnota krakowska na funkcjonowanie gminy na Kazimierzu, a co za tym idzie przyznaniu dominującej roli tej pierwszej. Co więcej przepisy statutu obowiązujące zarówno na "ulicy żydowskiej" (w kwartale na Kazimierzu), jak i normujące zasady prowadzenia działalności handlowej w "mieście" (w Krakowie), a nawet "w Krakowie, na Kazimierzu, na Stradomiu [...] albo w innej części miasta" pozwalają na wysnucie wniosku, że ówcześni Żydzi nie uważali Krakowa i Kazimierza na dwa odrębne ośrodki miejskie, które chociaż pod względem gospodarczym stanowiły jeden organizm, w rzeczywistości pod względem ustrojowo-prawnym były odrębnymi ośrodkami miejskimi.

Regulacje przyjęte przez gminę krakowską, najznamienitszą obok Poznania i Lwowa wspólnotę żydowską na ziemiach Rzeczypospolitej, składają się z właściwego tekstu statusu ustanowionego przez władze kahału w niedzielę 17 dnia miesiąca aw 355 roku według małej rachuby (czyli 23 VII 1595 r.) oraz jego uzupełnień z lat 1604, 1606, 1610 i 1615-1616. Przepisy zawarte w statucie, zgodnie z pierwotnymi założeniami ustawodawców, obowiązywać miały przez trzy lata do Rosz-ha-Szana roku 359 (czyli: 1 X 1598 r.), aczkolwiek normowały zasady egzystencji mieszkających na Kazimierzu członków gminy krakowskiej do czasów rozbiorów. Zawarte w nim regulacje stanowiły wzorcowy dla innych wspólnot zbiór przepisów prawnych, jednakże żaden z powstałych w XVII i XVIII wieku statutów gminnych nie był tak obszerny i szczegółowy jak krakowski.

Książka "Statut krakowskiej gminy żydowskiej z roku 1595 i jego uzupełnienia" - Anna Jakimyszyn (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.