Sacrum, mit, historia

Opis książki:

Oddajemy do rąk polskiego czytelnika wybór esejów Eliadego już po raz czwarty. Skład tego tomu uczony sam jeszcze autoryzował. Tytuł całości i tytuły części pochodzą od autora wyboru ale tytuły rozdziałów pozostawiono oryginalne.

Z tej części Europy która jest położona między strefą języka niemieckiego a obszarem mowy rosyjskiej wyszło niewielu humanistów osiągających prawdziwy rozgłos światowy. Stało się to po ostatniej wojnie udziałem rumuńskiego uczonego Mircei Eliadego. Niewątpliwie określić go trzeba jako religioznawcę jednakże jego dzieło wkracza wnosząc zasadniczy wkład na tereny które rezerwuje dla siebie antropologia literaturoznawstwo czy ogólna teoria znaków. Przez lat co najmniej dwadzieścia lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte Eliade znajdował się w centrum wielkich debat dotyczących metodologii badań humanistycznych które miały także wymiar filozoficzny. Przedstawiciele fenomenologii egzystencjalizmu różnych współczesnych orientacji historycznych wreszcie strukturalizmu znajdowali w nim sojusznika lub liczącego się polemistę.

Dla naszego wyboru osią problemową jest stosunek archaicznego świata kulturalnego do zmienności do historii. Część pierwsza wyboru zawiera fragmenty w których definiuje się takie pojęcia jak symbol archetyp mit. Eliade wyjaśnia tu psychologiczne i społeczne mechanizmy funkcjonowania tych tworów kultury.

Część druga wyboru skupia rozważania nad przestrzenią sakralną i sakralnym czasem podstawowymi kategoriami świata mitycznego a także obrazem archaicznej teologii.

Wreszcie część trzecia i ostatnia wyboru przedstawia zagadnienia wynikające ze zderzenia świata mitycznego z realną historią. Eliade pyta jak ludzie znosili wojny katastrofy organizacji społecznej posuchy jednym słowem jak znosili calamitates?
W antropologii współczesności Eliadego sacrum odgrywa podstawową rolę. Owa antropologia stanowi próbę rekonstrukcji archaicznych form kultury Eliade nadaje jednocześnie owej rekonstrukcji dodatkowy sens. To co archaiczne jest zarazem tym co wieczyście ludzkie. Centralna pozycja zajmowana w kulturze przez sacrum odpowiada duchowej strukturze człowieka. U Eliadego sacrum zajmuje miejsce naczelne doznanie sacrum oraz sacrum zobrazowane lub reprezentowane przez objawiający je przedmiot czy zjawisko. Sacrum oznacza świętość. Jest w tym nie tylko aspekt ostatecznej tajemnicy lecz także i najwyższa wartość. Sacrum objawia się człowiekowi w opozycji do profanum do powszedniości. Punkt wyjścia jego koncepcji stoi w sprzeczności z podstawami teologii chrześcijańskiej. Konsekwencją stanowiska Eliadego wydaje się nieuchronna relatywizacja chrześcijaństwa. Jest ono religią par excellence lecz jedną wśród wielu.

Wobec europejskiej kultury współczesnej Eliade uprawia wyłącznie teorię negatywną. Cywilizacja współczesna jest zdesakralizowana we wszystkich swoich ideologiach i instytucjach. Współczesność musi zatem wyrwać się radykalnie z systemu swojej kultury. Sam Eliade spodziewa się zwrotu w kulturze widzi to przy tym raczej jako perspektywę narodzin nowej religijności niż renesans którejś z religii zinstytucjonalizowanych.

Książka "Sacrum, mit, historia" - Mircea Eliade - oprawa miękka - Wydawnictwo Państwowy Instytut Wydawniczy. Książka posiada 280 stron i została wydana w 2017 r.