Konflikt o pomniki żołnierzy niemieckich poległych podczas I i II wojny światowej rozgrywający się w latach 1992-2004

Opis książki:

Terytorialnie praca obejmuje obszar województwa opolskiego. Tylko w tym województwie zaistniał i trwał omawiany konflikt, chociaż "pomniki niemieckie" występują również w innych województwach (na przykład śląskim, dolnośląskim itd.). Bez wątpienia w województwie opolskim upamiętnień tego typu jest najwięcej. Badania wykazują, że jest ich ponad 280.
Praca ta obejmuje zasadniczo okres od 1992 do 2004 roku. Restaurowanie pomników, które przetrwały z I wojny, miało miejsce już w 1988 roku. Budowanie nowych, poświęconych poległym w II wojnie światowej rozpoczęlo się w 1990 roku, przyjmując zrazu bardzo żywiołowy charakter. Pod koniec 1992 roku w prasie pojawiały się sensacyjne wiadomości o wzno-szeniu i odbudowywaniu omawianych upamiętnień - i ta data wyznacza początek konfliktu. Trwał on ponad 10 lat, a jego przebieg charakteryzuje się okresami intensyfikacji i wyciszenia. Wszystko lub prawie wszystko znajdowało żywy oddźwięk w opinii publicznej, o czym traktuje ta praca.
Analizowany problem jest bardzo aktualny, szeroko dyskutowany w pewnych środowiskach. Prawdopodobnie jednak, poza ogólnikowymi lub sensacyjnymi opisami, sprawa nie wydostała się poza region. Opinia publiczna zapoznaje się z problemem i dyskutuje o nim przede wszystkim na łamach prasy. W badaniach nad omawianą kwestią wykorzystano prasę codzienną i czasopisma oraz inne materiały i dokumenty. Do badania doniesień prasowych wytypowane zostaly te spośród czasopism podejmujących sprawę konfliktu o pomniki, które można uznać za najważniejsze w swojej kategorii. Dziennikiem ogólnopol-skim o najszerszym zasięgu jest "Gazeta Wyborcza", ukazująca się w całym badanym okresie. Od kwietnia 1992 roku, wpierw w wybrane dni, a po roku jako codzienny dodatek regionalny, ukazuje się "Gazeta w Opolu" - i to tam, jak można się spodziewać, znajdą odzwierciedlenie problemy regionu. Dziennikiem regionalnym najważniejszym dla województwa opolskiego jest "Nowa Trybuna Opolska" (wcześniej, do marca 1993 roku, "Trybuna Opolska"). Opiniotwórczym czasopismem ogólnopolskim, ukazującym się również przez cały badany okres, jest tygodnik "Polityka", natomiast "Schlesisches Wochenblatt" to czasopismo w zasadzie regionalne, dwujęzyczne, redagowa-ne przez mniejszość niemiecką. Ukazuje się od kwietnia 1990 roku, początkowo jako dwutygodnik "Oberschlesische Zeitung/Gazeta Górnośląska", który po półtora roku ukazywania się przekształcił się w tygodnik, by w lutym 1995 roku przybrać obecną formę. Do dokumentów i materiałów poddanych analizie należą Raporty... tak zwanej komisji pomnikowej, stenogramy z posie-dzeń sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, interpelacje i oświadczenia poselskie, oraz inne oficjalne wypo-wiedzi polityków, urzędników, liderów organizacji społecznych.
Dzięki analizie stosunkowo dużych zasobów materiałowych można będzie ustalić przede wszystkim przebieg konfliktu o "pomniki niemieckie" w oczach opinii publicznej. Ponadto powinny ujawnić się strony sporu, czyli jego uczestnicy, oraz formy ich aktywności. Kolejne zadanie to próba wyznaczenia faz w przebiegu konfliktu, zmian jego natężenia oraz zasięgu i miejsc.
Badany spór spotkał się do tej pory z niewielkim zaintereso-waniem badaczy. Przyczyna tego leży zapewne w politycznym umocowaniu trwającego nadal konfliktu. D. Berlińska w swojej monografii dotyczącej mniejszości niemieckiej na Śląsku Opolskim poświęciła fragment rozważaniom na temat sporu o pomniki. Prezentuje ona przebieg konfliktu w latach 1992-1996 w oparciu o analizę wybranych doniesień prasowych i pojawiających się dokumentów. O konflikcie wokół odbudowywanych i wznoszonych "pomników niemieckich" w woje-wództwie opolskim, ale raczej w kontekście toczonych dyskusji, przemian krajobrazu politycznego i zróżnicowania samych pomników w województwie opolskim, pisał G. Kosmala.
W 2005 roku ukazał się Informator o spornych pomnikach nie-mieckich na Śląsku Opolskim6 autorstwa L.M. Nijakowskiego i J.
Szteligi. Autorzy przyjrzeli się sprawie od strony prawnoadministracyjnej, dokonali analizy socjologicznej oraz wysłucha-li opinii przedstawicieli trzech podmiotów biorących udział w konflikcie. Ponadto ich publikacja zawiera obszerną informację o 67 spornych pomnikach i tablicach. Publikacja podejmuje aspekty już nieraz prezentowane, zbiera je w jedną całość, jednak nie przybliża nas ku rozpoznaniu rzeczywistych rozmiarów problemu "pomników niemieckich". Warto pamię-tać, że autorzy byli uczestnikami omawianego sporu: J. Szteliga jako poseł, czlonek sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, L. Nijakowski jako doradca tejże komisji.
Poza wstępem praca zawiera jeszcze trzy części. W pierwszej z nich zarysowane zostaly tło konfliktu oraz jego początki. Ponadto zostały przedstawione pierwsze lata konfliktu o "pomniki niemieckie", którego odzwierciedlenie w opinii publicznej badała już Berlińska. Na podstawie kwerend bibliotecznych oraz internetowych dokonano analizy przebiegu konfliktu w oczach opinii publicznej, co zawierają także kolejne części pracy. W trzeciej części omówiono apogeum konfliktu oraz jego fazę schylkowa. W zakończeniu zarysowano kierunki, w jakich potoczyła się historia "pomników niemieckich" po formalnym zakończeniu sporu. Pracę kończy kalendarium ważniejszych wydarzeń dotyczących omawianego konfliktu.

Książka "Konflikt o pomniki żołnierzy niemieckich poległych podczas I i II wojny światowej rozgrywający się w latach 1992-2004" - Gerard Kosmala - oprawa miękka - Wydawnictwo Atut. Książka posiada 164 stron i została wydana w 2007 r.