Henryk Wereszycki (1898-1990). Historia w życiu historyka

Opis książki:

ze wstępu: Do rąk czytelników oddajemy tom studiów poświęcony Profesorowi Henrykowi Wereszyckiemu (1898-1990). Zawiera on w ogromnej większości materiały z sesji naukowej "Henryk Wereszycki - historyk niewoli polskiej", która odbyła się w dniach 18 i 19 listopada 1998 roku w Krakowie1. Zorganizowana przez Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego na setną rocznicę urodzin Profesora, była okazją do przypomnienia jego życia i dzieła. Artykuły w niniejszym tomie podzielono na dwa chronologiczne bloki: We Lwowie - u źródeł biografii oraz We Wrocławiu i w Krakowie. Rozdział trzeci, Z historii XIX wieku zawiera teksty wygłoszone na sesji, a dotyczące problematyki historycznej, bliskiej zainteresowaniom badawczym Profesora. Obok artykułów naukowych są też wspomnienia o nim. Całość tomu rozpoczyna pełna bibliografia prac naukowych i publicystycznych, stanowiąca naukowe curriculum vitae Henryka Wereszyckiego, z załączonym na końcu spisem prac nigdy nie dopuszczonych do druku. Henryk Wereszycki z powodów politycznych nie doczekał się za życia księgi pamiątkowej. Jej namiastką był 26. numer zeszytu "Prac Historycznych UJ" (1969), wydany z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora, którego kilka egzemplarzy przyjaciele i uczniowie opatrzyli fotografią i specjalną dla niego dedykacją. Niniejszy tom ma więc charakter spóźnionej o wiele lat księgi pamiątkowej. Nie zawsze życie historyka jest tak pasjonujące jak historia. W przypadku Profesora Henryka Wereszyckiego okazało się inaczej. Urodzony we Lwowie, interesował się najbliższą przeszłością, która ukształtowała życie jego rodziców, a swoją genealogię kulturową wywodził z czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Henryk Wereszycki - romantyk, socjalista i nade wszystko zamiłowany historyk pozostał wierny swoim ideałom. Dał temu świadectwo jako żołnierz/legionista Piłsudskiego, porucznik artylerii w wojnie bolszewickiej 1920 r. i w czasie kampanii wrześniowej 1939 r., ale też jako historyk. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych, w czasie komunistycznej dominacji w życiu politycznym i naukowym, wpadł - wbrew własnej woli - w tryby politycznych rozgrywek, stał się obiektem ataków członków najwyższego aparatu partyjnego PZPR i "dworskich" historyków. Jego poglądy - nonkonformisty czne w okresie międzywojennym i później, także w Polsce Ludowej - raczej utrudniały niż ułatwiały naukową działalność. Wielokrotnie w czasie sesji podkreślano naukowe credo Profesora: że historia powinna być "nauką czystą", a nie "służebną" wobec jakiejkolwiek ideologii politycznej. Historia życia Henryka Wereszyckiego pokazuje wszelkie tej postawy konsekwencje. Jakkolwiek przez wiele lat utrudniano jego działalność naukową, to bez wątpienia cieszył się, jako znakomity historyk, intelektualista wysokiej miary i patriota ogromnym szacunkiem, nawet ze strony osób mu niechętnych. Opinie i rozważania historiozoficzne Profesora Wereszyckiego, reprezentującego niepodległościowy nurt w polskiej historiografii i podkreślającego znaczenie dziewiętnastowiecznych powstań, czytane z perspektywy kilkudziesięciu lat uderzają trafnością ocen, a nawet wizjonerstwem. Toteż nic dziwnego, że autorzy artykułów i wspomnień zamieszczonych w niniejszym tomie niektóre jego wypowiedzi tego rodzaju często powtarzają. Jedną z nich jest konstatacja dotycząca analogii historii i współczesnych losów Europy środkowo-Wschodniej i Polski: "Europa Srodkowo-Wschodnia - pisał w 1975 r. w liście do Piotra Wandycza - to coś jak w XIX wieku Polska. Polacy zawsze baczyli i niepokoili się czy istnieje jeszcze sprawa polska, czy jeszcze Europa o nas pamięta. Wtedy istniała Polska mitu inteligencji polskiej okresu niewoli, Polska Sprawiedliwa, Wolna, przykład dla Europy - kiedy zostanie wskrzeszona. Teraz mit ten zgasł, nie ma sprawy polskiej tak jak ją pojmowano w XIX wieku. Ale za to jesteśmy na mapie europejskiej i to nie sami, ale w grupie kilku państw i to wzmacnia naszą siłę w tym sensie, że trudniej o nas zapomnieć... Wydaje się, że analogię można prowadzić dalej, że ani świat nie uczyni niczego dla tej części Europy samej przez się, tak jak nie uczynił niczego dla Polski w XIX wieku dla niej samej." Pragnieniem naszym jest, aby rozprawy zamieszczone w księdze ku czci Henryka Wereszyckiego przypomniały i przybliżyły postać oraz twórczość naukowo-publicystyczną "Nadzwyczajnego profesora", który wprawdzie nigdy nie otrzymał uzwyczajnienia swojej profesury z r. 1956, ale za to odegrał wybitną rolę w polskiej humanistyce. Jego przemyślenia były i wciąż są intelektualną inspiracją, nie tylko dla historyków. Elżbieta Orman i Antoni Cetnarowicz

Książka "Henryk Wereszycki (1898-1990). Historia w życiu historyka" - Elżbieta Orman, Antoni Cetnarowicz (red.) - oprawa twarda - Wydawnictwo Historia Iagellonica.