Cesarz Henryk IV. Seria: Biografie sławnych ludzi

Opis książki:

Ta książka o cesarzu Henryku IV i salickiej dynastii zamyka krąg rozważań, którym dała początek biografia Karola Wielkiego i opis panowania Karolingów, a potem Ottona Wielkiego oraz jego rodu, rozważań dotyczących także znakomitego Staufa Fryderyka Barbarossy i jego fantastycznego wnuka cesarza Fryderyka II. Autor książki, zapoznając się zwłaszcza z osiemnaste- i dziewiętnastowieczną historiografią, doszedł do przekonania, że nauka historii, która przecież powinna dbać o obiektywizm, w rzeczywistości stała się instrumentem narodowej i nacjonalistycznej interpretacji dziejów. Dajmy przykład takiego upolitycznionego historycznego myślenia, zaczerpnięty z królewskich objaśnień (tom 94/95) do Nibelungenlied (Pieśni Nibelungów), w których wydawca Oswald Woyte na długo przed pierwszą wojną światową zamieścił taki fragment: "Ma słuszność Junghans, twierdząc, że gdy naród niemiecki coś w dziejach znaczył, wtedy zawsze pamiętano, by szanować "naszą pieśń" (pieśń Nibelungów), gdy zaś pogrążał się, gdy zapominał o sobie, i swej niemieckości, płaszcząc się w godny pogardy sposób przed antykiem albo welficką frankońszczyzną, wówczas stroił się w bezwartościowy zagraniczny blichtr." Tak w bezmyślnym zaślepieniu z króla Franków i cesarza Karola Wielkiego czyniono rzeźnika Sasów i welfickiego Franka. O Ottonie Wielkim, który dzięki swemu zwycięstwu nad Węgrami na Lechowym Polu w 955 roku ugruntował hegemonię Niemiec w Europie, zapomniano powiedzieć, że to Czesi byli tymi, których interwencja w tej bitwie przyczyniła się do zwycięstwa. Narodowa świadomość historyczna nie zachowała i tego przekazu o Ottonie I, że był on nie tylko głęboko pobożnym człowiekiem, ale także po chrześcijańsku rozwijał cnoty miłosierdzia i odpuszczania grzechów. Przez brata, przez syna, przez siostrzeńca zdradzony, zagrożony zewsząd rebelią, przywrócił ich wszystkich do łask, gdy mu się podporządkowali. Był to nie tylko ludzki postępek, ale przykład rozsądku godnego męża stanu. W ten sposób przecież brat, syn i siostrzeniec stali się podporami jego tronu. On nie mścił się bezlitośnie, jak czynili to Staufowie w przypadku zdrady swych sprzymierzeńców. Niemniej to właśnie Staufowie stali się dla niemieckiej historiografii świetlanymi postaciami. Nie jest przypadkiem, że, gdy ostatni cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, habsbursko-lotaryński Franciszek II, gromiony przez Napoleona, złożył w roku 1806 koronę cesarską, właśnie w tym czasie berliński profesor Fryderyk von Reumer zaczął pisać swoje dzieło Die Geschichte der Hohenstaufen und ihrer Zeit ("Historia Hohenstaufów i ich epoki"). Pod względem zawartego w niej materiału faktograficznego jest to praca do dziś jeszcze nie mająca sobie równych. Istotnym powodem powstania tego wielkiego dzieła historiografii niemieckiej była jednak chęć przywrócenie upokorzonemu i rozbitemu narodowi niemieckiemu blasku i chwały, których teraźniejszość nie mogła mu zapewnić. Pod niebiosa wychwalano postacie Staufów. Nie pamiętano już jednak o tym, że Fryderyk Barbarossa przez osiemnaście lat bezskutecznie walczył z papieżem Aleksandrem II. Barbarossa bowiem stał się wielką postacią historii dopiero wtedy, gdy podpisał pokój w Wenecji w roku 1077. O jego wnuku cesarzu Fryderyku II historycy piszą jak o królu z bajki, ale już nie wspomina się, że wraz z jego śmiercią nastąpił upadek Rzeszy. Ten sąd, jaki wydały o nim dzieje, przysłaniają określenia w rodzaju: "pierwszy nowoczesny człowiek na tronie". Zapomina się i o tym, że w rzeczywistości próbował on przywrócić w Niemczech rzymski cezaryzm. Z kolei dokonania królów salickich nie dostarczały powodów do wzruszeń narodowo nastrojonej niemieckiej duszy. Choć przecież poczciwy cesarz Konrad II skrzętnie powiększył Rzeszę. Ale także i jego prawie święty syn, cesarz Henryk III, w małym stopniu pobudzał narodową wyobraźnię, chociaż złożył z tronu w Sutri trzech skorumpowanych papieży i w ten sposób potwierdził, że cesarstwo decyduje także o kościelnym porządku. Działalność jego syna, Henryka IV była przez historyków opacznie interpretowana. To nie Henryk IV był tym, kto ingerował w prawa papieża i Kościoła, lecz to papiestwo, pod hasłem "wolność dla Kościoła", podważyło istniejące od stuleci prawa królów niemieckich. Prawo królów do inwestytury biskupów, uznane przez papieży ponad sześćdziesięciu generacji, zostało całkowicie przeinaczone przez klerykalną rewolucję, którą zwano reformacją gregoriańską. Odebrano tytułowi królewskiemu charakter sakralny, który dotąd zyskiwał poprzez wyświęcenie i namaszczenie; twierdzono, że nie może być zadaniem człowieka świeckiego (króla) podejmowanie decyzji w sprawach kościelnych, czyli mianowanie biskupów. Henryk IV próbował zachować królewskie prawa, walczył o nie, a gdy było trzeba, poddawał się woli innych. Udało mu się zachować je aż do śmierci. Ale nie wybaczyli mu narodowi historycy tego, że udał się do Canossy. Canossa stała się narodową żałobą, która jeszcze w osiem wieków później dokuczała Otto von Bismarckowi. Rzucić się do stóp papieżowi, w pokutnej szacie błagać o przebaczenie - nigdy. Nawet gdyby to miało przyczynić się do zachowania substancji niemieckiej monarchii, a sam król miał uchronić się przed uznaniem go za karykaturę i wasala Tronu Świętego -jak to było w przypadku antykróla Rudolfa z Rheinfelden. Nie, takich bohaterów nie chce znać niemiecka dusza. Miłuje ona bohaterów niewzruszonych, którzy nigdy się nie cofają i są gotowi, idąc na zgubę, pociągnąć za sobą cały naród. Hagen z Tronje - to prawdziwy niemiecki bohater i to jego do zguby wiodące szaleństwo jest niemiecką miarą wielkości. Cisi i pokorni, mający dość siły, aby dla osiągnięcia swych celów, ratowania ogółu, ukorzyć się, ci -jeśli są w odczuciu Niemców bohaterami, to najwyżej drugiej lub trzeciej klasy.

Książka "Cesarz Henryk IV. Seria: Biografie sławnych ludzi" - Ernst W. Wies - oprawa twarda - Wydawnictwo PIW.