Zasady w prawie administracyjnym. Teoria, praktyka, orzecznictwo

Wykaz skrótów . 19

CZĘŚĆ I. ZASADY PRAWA – ZAGADNIENIA OGÓLNE

Małgorzata Stahl
Zasady w prawie administracyjnym – zagadnienia ogólne . 25

Zofia Duniewska
Z refleksji nad pojęciem i charakterem zasad prawa 32

Eliza Komierzyńska-Orlińska
Charakter i rola (znaczenie) zasad prawa administracyjnego 45

Marcin Kamiński
Normy-zasady prawa administracyjnego i ich konkretyzacja 59
1. Normy-reguły i normy-zasady w ogólnej teorii prawa 59
2. Normy-zasady prawa administracyjnego i ich cechy charakterystyczne . 62
3. Zagadnienie konkretyzacji norm-zasad prawa administracyjnego 66
4. Uwagi końcowe .. 70

Piotr Ruczkowski
Zasada nadrzędności prawa międzynarodowego nad prawem krajowym w systemie zasad prawa administracyjnego ... 72
1. Wprowadzenie ... 72
2. Zagadnienia szczegółowe .. 76
3. Konkluzje 82

Jerzy Parchomiuk
Konstrukcja nadużycia prawa w kontekście zasad ogólnych prawa administracyjnego .. 84
1. Wprowadzenie – uwagi metodologiczne i terminologiczne ... 84
2. Nadużycie prawa a zasada demokratycznego państwa prawnego .. 86
3. Nadużycie prawa a zasada praworządności ... 87
4. Nadużycie prawa a zasada pewności prawa ... 91
5. Nadużycie prawa a zasada harmonizowania interesu publicznegoi interesu jednostki . 93
6. Nadużycie prawa a zasada proporcjonalności ... 94
7. Zasada równości i sprawiedliwości . 96
8. Zasada ochrony zaufania .. 98
9. Podsumowanie ...101

Krystian Ziemski
Weryfikacja zasad prawa administracyjnego .103

Matej Horvat, Mária Srebalová, Mária Havelková
Principles of Administrative Penalty in the Statutory Law of the Slovak Republic ...118
1. Administrative penalty legislation in the Slovak Republic .. 118
1.2. Concept of the terms „criminal charge” and „criminal nature” 120
1.3. Nature of the administrative offences in the Slovak Republic ...121
1.4. Criminal principles in the administrative punishment ..122
2. Case-law of courts on the criminal principles in the administrative punishment ..123
2.1. Criminal nature of the administrative offences ...123
2.2. Judicial review (full jurisdiction, rule of law – separation of powers) ...124
2.3. Ne bis in idem 126
2.4. Presumption of innocence and in dubio pro reo . 127
2.5. Nemo tenetur se ipso accusare .128
3. Principles of the administrative punishment in the legislation
of the Slovak Republic ...128
3.1. Principle nullum crimen/nulla poena sine lege .129
3.2. Principle ne bis in idem ... 131
3.3. Right to appeal ..132
4. Conclusions 134
Bibliography ...134

CZĘŚĆ II. ZASADY W PRAWIE USTROJOWYM

Iwona Niżnik-Dobosz
Zasady ustroju polskiej administracji publicznej . 139
1. Wprowadzenie ... 139
1.1. Pojęcie i klasyfikacja zasad ..139
1.2. Zasady ustrojowe ..140
2. Zasady ustroju (ustrojowe) administracji publicznej wobec zasad ustroju politycznego oraz zasad technicznych .. 141
3. Ograniczenia zasad ustroju administracji przez przedmiotowe wyodrębnianie ustrojowego prawa administracyjnego 142
3.1. Przedmiotowe ujęcie ustrojowego prawa administracyjnego 142
3.2. Opisowe zasady ustrojowego prawa administracyjnego 142
4. Prawne zasady ustroju a prawne zasady organizacji administracji publicznej .143
5. Prawne zasady ustroju administracji publicznej ...144
5.1. Forma państwa, ustrój terytorialno-prawny 144
5.2. Zasady ustroju politycznego Rzeczypospolitej Polskiej w świetle Konstytucji RP a zasady ustroju administracji publicznej – typu zasad ustroju państwa . 145
5.3. Zasady ustroju administracji publicznej stanowiące rozwinięcie zasad ustroju administracji typu zasada ustroju państwa .. 149
5.4. Prawne zasady organizacji administracji publicznej ...151
6. Podsumowanie ...154

Michał Kasiński
Zaufanie do władz publicznych w świetle zasady demokratycznego państwa
prawnego ... 156

Łukasz Buczkowski
Instrumenty wdrażania idei dobrej administracji na gruncie zasady parlamentarnego systemu rządów . 165

Ewa Olejniczak-Szałowska
O zasadzie sprawności działania administracji – uwagi na tle koncepcji prakseologicznych ocen i dyrektyw Tadeusza Kotarbińskiego .. 185
1. Zagadnienia wstępne .185
2. Pojęcie i cechy działania sprawnego w ujęciu prakseologicznym ...187
3. Prakseologiczne dyrektywy (wytyczne) działania sprawnego .190
4. Uwagi końcowe ..193

Rafał Budzisz
Zasada sprawności w działaniu organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego .195
1. Wprowadzenie ... 195
2. Zasada sprawności .196
3. Płaszczyzny działania organów stanowiących samorządu terytorialnego . 197
4. Czynniki wpływające na sprawność działania organów stanowiących jednostek samorządu
terytorialnego ...198
5. Kolizja zasad ...202
6. Podsumowanie ...203

Agnieszka Żywicka
Aktualny model struktur administracji niezespolonej a zasada sprawności i efektywności działań administracji publicznej w gospodarce ..205
1. Wprowadzenie ... 205
2. Pojęcie sprawności działań administracji publicznej ... 206
3. Istota niezespolenia administracji publicznej – uwarunkowania prakseologiczne 207
4. Organy niezespolonej administracji rządowej i ich prawne determinanty . 209
5. Powiązania prawne między rządową administracją zespoloną
i niezespoloną w kontekście sprawności 211
6. Podział administracyjny kraju a sprawność działań administracji niezespolonej .213
7. Podsumowanie ...215

Anna Gross
Zasady konsultacji społecznych w prawie administracyjnym 217

Michał Ulasiewicz
Zasada jawności administracyjnej w jednostkach samorządu terytorialnego 228
1. Uwagi wstępne ... 228
2. Jawność obrad organów kolegialnych jednostek samorządu terytorialnego .. 230
3. Dostęp do dokumentów ... 234
4. Jawność finansów samorządu terytorialnego 237
5. Jawność oświadczeń majątkowych składanych przez funkcjonariuszy samorządowych . 239
6. Uwagi końcowe ..241

Mateusz Karciarz
Zasada jawności w działalności organów uchwałodawczych jednostek samorządu terytorialnego ..242
1. Wprowadzenie ... 242
2. Normatywne podstawy zasady jawności 243
3. Jawność działalności organów jednostek samorządu terytorialnego . 246
4. Jawność posiedzeń organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego . 247
5. Pozostały zakres przedmiotowy zasady jawności ..250
6. Ograniczenia jawności .. 251
7. Podsumowanie ...254

Dominik Kościuk
Zasada informowania w kontekście prawa administracji elektronicznej 255
1. Wstęp ...255
2. Istota zasady informowania . 256
3. Pojęcie prawa administracji elektronicznej 262
4. Wybrane regulacje normatywne wzmacniające zasadę informowania w prawie e-administracji . 262
5. Zakończenie 266

Konrad Kędzierski
Hierarchiczność jako podstawowa zasada organizacji w Policji 267
1. Uwagi wstępne ... 267
2. Hierarchiczność w Policji .271
3. Podsumowanie ...278

CZĘŚĆ III. ZASADY W PRAWIE POMOCY SPOŁECZNEJ
Artur Krakała
Zasada godności człowieka – wybrane zagadnienia . 281
1. Koncepcje i geneza godności człowieka . 281
2. Podstawy prawne godności człowieka 283
3. Godność człowieka w prawie polskim 285
4. Poszanowanie i ochrona godności człowieka 289
5. Podsumowanie ...292

Mirosław Wincenciak
O respektowaniu zasad prawa na przykładzie świadczeń opiekuńczych . 294
1. Wstęp ...294
2. Naruszenia zasad prawa przez ustawodawcę .295
2.1. Zasada równości ...295
2.2. Zasada poprawnej legislacji 298
2.3. Zasada ochrony praw nabytych oraz zasada zaufania do państwa i stanowionego prawa 299
3. Respektowanie zasad prawa w procesie stosowania prawa . 301
Zasady: równości, pogłębiania zaufania do państwa i stanowionego prawa, informowania 301
4. Zakończenie 304

Ryszarda Michalska-Badziak
Zasada pomocniczości w prawie pomocy społecznej ... 306

Przemysław Wilczyński
Dobro człowieka jako zasada administracyjnoprawnych regulacji przeciwdziałania uzależnieniu od alkoholu i jego skutkom ... 317
1. Wprowadzenie ... 317
2. Problemy alkoholowe 319
3. Ingerencja państwa w sferę problemów alkoholowych
a wolność człowieka .. 323
4. Ingerencja państwa w sferę problemów alkoholowych
a wolność gospodarcza ..326
5. Reglamentacja alkoholowa jako instrument realizacji dobra człowieka
dotkniętego problemami alkoholowymi 328
6. Zakończenie 333

CZĘŚĆ IV. ZASADY W PRAWIE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, PRAWIE BUDOWLANYM I PRAWIE GOSPODARKI NIERUCHOMOŚCIAMI

Marta Woźniak
O potrzebie wartościowania w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ...339
1. Wprowadzenie ... 339
2. Przestrzeń jako wartość 341
3. Ustawowy sposób artykulacji wartości ...343
4. Cechy charakterystyczne wartości planowania przestrzennego . 344
5. Wnioski końcowe i uwagi de lege ferenda ..348

Jacek Jaworski
Zasada ochrony interesu indywidualnego w planowaniu przestrzennym ...350

Łukasz Stelmaszczyk
Zasada sprawności (skuteczności) działań administracji w obszarze realizacji publicznych inwestycji infrastrukturalnych ...361
1. Wprowadzenie ... 361
2. Skuteczność rozwiązań prawnych w obszarze realizacji publicznych inwestycji infrastrukturalnych ..363
3. Skuteczność lex specialis o charakterze materialnoprawnym w realizacji inwestycji infrastrukturalnych 364
4. Skuteczność lex specialis o charakterze procesowym w realizacji inwestycji infrastrukturalnych 368
5. Sprawność w prowadzeniu postępowań administracyjnych dotyczących publicznych inwestycji infrastrukturalnych ...374
6. Podsumowanie ...377

Sławomir Pawłowski
Zasada zaufania obywatela do państwa w materialnym prawie administracyjnym na przykładzie
art. 98 u.g.n. ...379
1. Zasady ogólne prawa administracyjnego ... 379
2. Zasada zaufania jednostki do państwa jako jedna z zasad ogólnych prawa administracyjnego .381
3. Artykuł 98 u.g.n. a władztwo planistyczne gminy 383
4. Zastosowanie instytucji zwrotu wywłaszczonej nieruchomości do odwrócenia skutków podziału nieruchomości w trybie art. 98 u.g.n. w przypadku zmiany planu i niezrealizowania drogi publicznej 386
5. Podsumowanie ...389

Łukasz Kamiński
Konstytucyjna zasada ochrony własności a administracyjnoprawna ochrona obszarów uzdrowiskowych . 392

Maciej Kruś
Zasady w Prawie budowlanym ..405
1. Wprowadzenie ... 405
2. Zasady prawa w obu ujęciach ...407
3. Zasady w ujęciu klasycznym 409
4. Zasady w ujęciu koncepcji R. Alexy’ego .411
5. Wnioski ...413

Ewelina Dziuban, Mariusz Kotulski
Dobre sąsiedztwo jako norma-reguła ..414

Anna Ostrowska
Obowiązek poszanowania uzasadnionych interesów osób trzecich w procesie budowlanym – zasada prawa czy ornament? 430
1. Obowiązek poszanowania uzasadnionych interesów osób trzecich w procesie budowlanym w świetle doktrynalnych koncepcji zasad prawa ...430
2. Zasada poszanowania uzasadnionych interesów osób trzecich w ujęciu dyrektywalnym (modelowym) 433
3. Zasada poszanowania uzasadnionych interesów osób trzecich w ujęciu opisowym (konkretnym) .438
4. Podsumowanie ...447

CZĘŚĆ V. ZASADY W PRAWIE OCHRONY ŚRODOWISKA

Anna Haładyj
Skuteczność prawa ochrony środowiska wobec dezintegracji jego zasad ogólnych ...451
1. Pojęcie zasady prawa w teorii prawa i jego przełożenie na prawo ochrony środowiska . 451
2. Kluczowe cechy współczesnego prawa ochrony środowiska – dekodyfikacja i dekonsolidacja .458
3. Skutki dezintegracji zasad ogólnych prawa ochrony środowiska ...460

Piotr Korzeniowski
Wybrana problematyka zasady prewencji jako podstawy wykładni pojęcia przedsięwzięcia w procedurze indywidualnej oceny oddziaływania na środowisko 463
1. Wprowadzenie ... 463
2. Procedura ocen oddziaływania na środowisko . 464
3. Zasada prewencji ... 467
4. Zapobieganie szkodliwym oddziaływaniom na środowisko w związku z realizacją przedsięwzięcia . 468
5. Wydanie decyzji środowiskowej dla zrealizowanego przedsięwzięcia ...472
6. Podsumowanie ...475

Anna Barczak, Adrianna Ogonowska
Zasada proporcjonalności w zakresie zbierania i przetwarzania odpadów .476
1. Uwagi wstępne ... 476
2. Pojęcie i istota zasady proporcjonalności ...477
3. Rola zasady proporcjonalności w zakresie zbierania i przetwarzania odpadów ...479
4. Uwagi końcowe ..484

Agnieszka Jaworowicz-Rudolf
Zasada ne bis in idem w prawie ochrony środowiska? Uwagi na tle postulatu recypowania zasady dla sankcji administracyjnych w ochronie środowiska oraz zbiegu odpowiedzialności karnej z administracyjną .485

Artur K. Modrzejewski
Zasada „zanieczyszczający płaci” a odpady promieniotwórcze wśród odpadów komunalnych . 496
1. Wstęp ...496
2. Zasada „zanieczyszczający płaci” .497
3. Zdarzenie radiacyjne .498
4. Władztwo nad odpadem komunalnym ..500
5. Odpady radioaktywne wśród odpadów komunalnych 502
6. Wnioski ...503

Elżbieta Wituska
W kierunku centralizacji? Kilka uwag natury organizacyjno-prawnej na gruncie proponowanych reform systemowych w zakresie zespolenia administracyjnego na przykładzie służb ochrony środowiska 505

CZĘŚĆ VI. ZASADY PRAWA W INNYCH DZIEDZINACH PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Agnieszka Wilczyńska
Aksjologia zasady stabilizacji nazwisk 523
1. Wprowadzenie ... 523
2. Nazwisko jako wartość osobowa . 527
3. Nazwisko jako wartość rodowa ... 534
4. Nazwisko jako wartość ogólnospołeczna ... 539
5. Zakończenie 541

Małgorzata Korzycka, Paweł Wojciechowski
Zasady prawa żywnościowego ...545
1. Zagadnienia wstępne .545
2. Pojęcie zasady w prawie 547
3. Zasady prawa żywnościowego . 548
3.1. Zasada regulacji łańcucha żywnościowego od produkcji pierwotnej do konsumenta finalnego . 549
3.2. Zasada odpowiedzialności podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze za zapewnienie bezpieczeństwa żywności i pasz . 550
3.3. Zasada śledzenia (traceability) ... 552
3.4. Zasada analizy ryzyka ..554
3.4.1. Pojęcie ryzyka 554
3.4.2. Analiza ryzyka ... 556
2.4.2.1. Ocena ryzyka ...557
2.4.2.2. Zarządzanie ryzykiem 561
2.4.2.3. Informowanie o ryzyku .564
3.5. Zasada ostrożności ...564
3.6. Zasada informowania ..567
4. Zakończenie 570

Monika Majak
Zasada wolności gospodarczej a działalność związana z obrotem produktami leczniczymi 572

Anna Fogel
Zasada powszechnej ochrony zabytków ..584
1. Wprowadzenie ... 584
2. Pojęcie zabytku ...584
3. Zasada powszechnej ochrony zabytków bez względu na stan zachowania 587
4. Znaczenie powszechnej ochrony zabytków dla uwarunkowań prawnych ochrony dóbr kultury niebędących zabytkami ..590
5. Uwagi końcowe ..592

Adrian Misiejko
Zasady prawne regulujące organizowanie publicznego transportu zbiorowego w transporcie drogowym przez jednostki samorządu terytorialnego .. 593
1. Wprowadzenie ... 593
2. Zasady prawa ..595
3. Zasada konkurencji regulowanej i zasada względnego uprzywilejowania operatorów ..596
4. Zasada zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego ...598
5. Zasady niedyskryminacyjne .599
6. Próba wskazania zasady naczelnej .. 600
7. Wnioski ...601

Anna Lichosik
Zasada administracyjnego nadzoru nad rynkiem kapitałowym 605
1. Wprowadzenie ... 605
2. Zasady prawa ..605
3. Aksjologia prawa rynku kapitałowego 608
4. Zasady prawa rynku kapitałowego ..609
5. Zasada administracyjnego nadzoru 612
5.1. Zakres podmiotowy nadzoru KNF 614
5.2. Zakres przedmiotowy nadzoru KNF .616
6. Podsumowanie ...617

CZĘŚĆ VII. ZASADY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Jan Olszanowski
Zasada praworządności w postępowaniu administracyjnym z perspektywy konstytucyjnej . 621
1. Uwagi ogólne ..621
2. Treść zasady praworządności ...624
3. Zasada praworządności w orzecznictwie sądowym ..628
4. Podsumowanie ...631

Anna Ważbińska-Dudzińska
Zasada zaufania do organów państwa a konsekwencje błędnych pouczeń strony w postępowaniu administracyjnym .. 632

Paulina Ura, Ewa Kubas
Realizacja zasady przekonywania w postępowaniu administracyjnym 641
1. Uwagi ogólne ..641
2. Zasada przekonywania a zasada zaufania do organów państwa .642
3. Realizacja zasady przekonywania w toku postępowania administracyjnego ...643
4. Realizacja zasady przekonywania poprzez uzasadnienie decyzji administracyjnej ...645
5. Znaczenie zasady przekonywania w warunkach uznania administracyjnego i luzu decyzyjnego
administracji .648
6. Zasada przekonywania w postanowieniach organu administracji publicznej ...651
7. Realizacja zasady przekonywania w toku zawierania ugód administracyjnych . 652
8. Podsumowanie ...654

Katarzyna Celińska-Grzegorczyk
Realizacja zasady przekonywania w ogólnym postępowaniu administracyjnym 655

Alina Miruć
Zasada wnikliwości, szybkości i prostoty postępowania w sprawach z zakresu pomocy społecznej .665
1. Zagadnienia wprowadzające 665
2. Zasady ogólne pomocy społecznej .. 668
3. Istota zasady wnikliwości, szybkości i prostoty postępowania w ogólności i w odniesieniu do postępowania w sprawach z zakresu pomocy społecznej 670
4. Terminowość załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej jako realizacja zasady wnikliwości, szybkości i prostoty postępowania 673
5. Podsumowanie ...675

Martyna Wilbrandt-Gotowicz
Zasada trwałości decyzji w postępowaniach administracyjnych zintegrowanych z prawem Unii
Europejskiej 677
1. Uwagi wstępne ... 677
2. Zasada trwałości decyzji w Kodeksie postępowania administracyjnego i prawie unijnym ...678
3. Tryby uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych w projektach kodyfikacji postępowania administracyjnego Unii Europejskiej ..681
4. Tryby uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznych w unijnych aktach sektorowych .685
5. Podsumowanie ...691

Wojciech Piątek
Znaczenie zasad ogólnych postępowania administracyjnego w wybranych ustawach z zakresu prawa administracyjnego 693
1. Wprowadzenie do rozważań 693
2. Obowiązywanie zasad ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego na obszarze administracyjnego postępowania egzekucyjnego 694
3. Obowiązywanie zasad ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu o przyznanie świadczenia z zakresu pomocy społecznej .. 697
4. Obowiązywanie zasad ogólnych Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu o udzielenie pozwolenia na budowę ...699
5. Podsumowanie ...700

Paulina Bieś-Srokosz
Zasady Kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniach administracyjnych prowadzonych przez organy agencji rządowych ..702
1. Wstęp ...702
2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego a przepisy ustawy o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa .703
3. Odstąpienie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa od obowiązku doręczenia decyzji administracyjnej stronie 704
4. Rozważania nad zasadnością odstąpienia od zasady pisemności i doręczenia pism w postępowaniach
administracyjnych prowadzonych przez organy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa . 707

Magdalena Strożek-Kucharska
Zasady prawa stosowane w postępowaniu egzekucyjnym w administracji . 709
1. Wprowadzenie ... 709
2. Definiowanie pojęcia zasad prawa 711
3. Zasady prawa zawarte w Konstytucji RP, a stosowane w egzekucji administracyjnej . 718
4. Zasady prawa wynikające z Kodeksu postępowania administracyjnego stosowane w egzekucji administracyjnej .720
5. Zasady prawa wynikające z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ..723
6. Zasady prawa wynikające z ustaw szczególnych modyfikujące ogólne zasady stosowane w egzekucji administracyjnej ... 723
7. Podsumowanie ...725

CZĘŚĆ VIII. ZASADY W POSTĘPOWANIU PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI

Renata S. Lewicka, Marek Lewicki
Konstytucja a jednolitość orzecznictwa sądowoadministracyjnego . 729

Konrad Łuczak
Zasady stosowania prawa przez sądy administracyjne a pragmatyzm prawny ... 739
1. Uwagi wprowadzające ...739
2. Zarys pragmatyzmu prawnego 741
Najlepsze konsekwencje 743
Teraźniejszość i przyszłość ...744
Empiryzm ... 745
Sytuacyjność ... 745
Praktyczne rozumowanie . 746
3. Kilka uwag o stosowaniu prawa materialnego przez sądy administracyjne 747
4. Pragmatyczne spojrzenie na zasady stosowania prawa 748
5. Uwagi końcowe ..753

Magdalena Sieniuć
Zasada jawności postępowania i skutki jej naruszenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym .. 755

Ewa Wójcicka
Zasada informacji procesowej jako przejaw rzetelnego postępowania sądowoadministracyjnego 764
1. Wprowadzenie ... 764
2. Istota i funkcje zasady informacji procesowej ...765
3. Zakres podmiotowy ...768
4. Realizacja zasady udzielania informacji prawnej .. 769
5. Forma udzielanych pouczeń 773
6. Konsekwencje naruszenia zasady informacji procesowej 774
7. Podsumowanie ...775

Jakub Polanowski
Anonimizacja orzeczeń sądów administracyjnych w kontekście zasady jawności postępowania sądowoadministracyjnego ...777

Bibliografia ... 793