Święci patroni. W 900 rocznicę chrystianizacji Pomorza Zachodniego. Ludzie i zdarzenia t. IV

W niniejszym tomie, w związku z obchodzonym w tym roku Jubileuszem 900-lecia Chrztu Pomorza, zostały zamieszczone artykuły dotyczące św. Ottona z Bambergu i jego misji. Niemniej obok niego – zgodnie z tytułem książki – znalazło się tu również miejsce dla patronów Polski; poza nimi przypomniano też kilku innych świętych, utrwalonych w dziełach hagiograficznych i patronujących ludziom noszącym ich imiona oraz bogów znanych z tradycji słowiańskiej. Przyjęte spektrum – tak w zakresie postaci, jak i ich interdyscyplinarnego ujęcia – stworzyło szeroką perspektywę badawczą. Dzięki tej koncepcji dyskurs o duchowych opiekunach mieszkańców kraju nad Wisłą – w jego dawnych i obecnych granicach – otwiera tekst Tadeusza Linknera zatytułowany O bogach śmierci w „Wierze słowiańskiej…” Bronisława Trentowskiego. Bóstwa, które (na podstawie rękopisu romantycznego filozofa) przypomniał gdański uczony, były bowiem czczone na ziemiach polskich w okresie poprzedzającym ich chrystianizację w roku 966 (za pośrednictwem Czech z inicjatywy Mieszka I) oraz na długo przed pomorską misją Ottona z Bambergu w roku 1124.
Wierzenia przedchrześcijańskie wprowadzają w tematykę sacrum i kierują do kultu Świętych Pańskich, zwłaszcza tych, którzy zyskali status patronów i byli czczeni w Polsce niemal pod początku istnienia chrześcijaństwa na interesującym nas obszarze. Informacje o nich przedstawia Anna Pobóg-Lenartowicz w rozdziale Patroni Polski w źródłach hagiograficznych. Opolska mediewistka, przedstawiając wizerunki świętych: Wojciecha, Stanisława ze Szczepanowa i Ottona z Bambergu, sformułowała tezę, że średniowiecznym patronom Polski przyświecała idea zjednoczonej Europy. Według tej koncepcji wartości chrześcijańskie miały być spoiwem ludów zamieszkujących tereny starego kontynentu. Dążono, by pod sztandarem Chrystusa zapanowała wspólnota myśli i uniwersalnych wzorów. Fakty znane z hagiografii i historiografii rozwija artykuł Elżbiety Kal. Autorka, historyk sztuki, w studium pt. Symbole i obrazy. Wybrane problemy ikonografii świętych: Stanisława ze Szczepanowa, Wojciecha i Ottona z Bambergu zaprezentowała imponujący materiał ilustracyjny. Sformułowała również konkluzję (prawdopodobnie powszechnie znaną dla historyków sztuki, ale wcale nie oczywistą dla osób spoza kręgu specjalistów lub pasjonatów) dotyczącą perspektywy w dziełach artystycznych, która charakteryzowała hierarchię i status społeczny postaci przedstawianych na pierwszym lub drugim planie. Wizerunki świętych patronów przedstawione w wybranych dziełach sztuki uzupełnia tekst Joanny Złotkowskiej Patroni Rzeczypospolitej w pieśni religijnej i patriotycznej. Młoda kompozytorka omówiła treść wybranych utworów oraz przedstawiła i poddała analizie różne formy zapisów nutowych pieśni poświęconych patronom Polski. To niezwykle cenne studium inspiruje do dalszych opracowań i aranżacji muzycznych. (Fragment Wstępu)