Prawo ochrony środowiska

Wykaz skrótów 21

Wstęp . . 27

Część pierwsza

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające 31

1.1. Środowisko i jego zagrożenia 31

1.2. Ochrona środowiska – od działań incydentalnych do polityki środowiskowej . . 35

1.3. Ochrona środowiska jako zadanie państwa 40

1.4. Prawo w ochronie środowiska . . 42

1.5. Normy administracyjnoprawne w ochronie środowiska . 44

1.6. System przepisów prawa ochrony środowiska 45

1.7. Podstawowe założenia aktualnego systemu prawa ochrony środowiska 47

1.7.1. Zakres regulacji i rola ustawy ogólnej . 47

1.7.2. Przepisy ogólne Prawa ochrony środowiska . . 48

1.7.3. Ustawa wprowadzająca i inne akty nowego systemu . 49

1.8. Ochrona środowiska w prawie unijnym . . 50

1.8.1. Podstawy prawne kompetencji Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska . 50

1.8.2. Zasady polityki w dziedzinie ochrony środowiska 52

1.8.3. Ustawodawstwo wtórne jako podstawowe źródło prawa ochrony środowiska . 53

1.8.4. Dokumenty programowe – akty paraprawne . 54

1.9. Sprawiedliwość ekologiczna . 57

Rozdział 2. Zasady ogólne prawa ochrony środowiska . 60

2.1. Koncepcje zasad ogólnych w prawie polskim 60

2.2. Zasady ogólne w prawie ochrony środowiska – poglądy doktryny 61

2.3. Zasady prawa ochrony środowiska wynikające z przepisów Konstytucji RP . 63

2.4. Zasady ogólne w regulacjach ustawowych . . 65

2.4.1. Uwagi wprowadzające . 65

2.4.2. Zasada zrównoważonego rozwoju 66

2.4.3. Zasada kompleksowości . . 69

2.4.4. Zasada prewencji i zasada przezorności 71

2.4.5. Zasada przezorności . . 74

2.4.6. Zasada odpowiedzialności sprawcy – „zanieczyszczający płaci” . 78

2.4.7. Zasada integracji wymagań ochrony środowiska w politykach, planach i programach . . 83

2.4.8. Zasada dostępu do informacji 86

2.4.9. Zasada partycypacji publicznej . . 87

2.4.10. Zasada ujednolicania . . 91

2.5. Zasada subsydiarności w prawie ochrony środowiska . 94

2.5.1. Założenia ogólne zasady subsydiarności . 94

2.5.2. Ochrona środowiska a zasada subsydiarności w prawie unijnym 95

Rozdział 3. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska 97

3.1. Zarządzanie sprawami ochrony środowiska w świetle dokumentów prawa międzynarodowego . . 97

3.2. Rodzaje zadań administracji w dziedzinie ochrony środowiska . . 101

3.3. Zadania organizatorskie i bezpośrednio wykonawcze . . 103

3.3.1. Krajowe i lokalne planowanie strategiczne w ochronie środowiska . 103

3.3.2. Zadania własne samorządu terytorialnego . . 105

3.3.3. Zadania związane z gospodarowaniem przestrzenią 106

3.3.4. Inne formy organizatorskiego działania organów lokalnych . . 107

3.4. Podział kompetencji w zakresie zadań zobowiązująco-reglamentacyjnych . . 108

3.5. Podział kompetencji w zakresie zadań nadzorczo-kontrolnych 111

3.5.1. Zadania nadzorczo-kontrolne wykonywane przez administrację ogólną 111

3.5.2. Zadania wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska . 113

3.5.2.1. Zakres zadań Inspekcji Ochrony Środowiska . . 113

3.5.2.2. Uprawnienia kontrolne i nadzorcze Inspekcji Ochrony Środowiska . . 114

3.5.3. Inspekcja a organy samorządu terytorialnego 115

3.5.4. Państwowy monitoring środowiska . . 116

3.6. Dyrektorzy ochrony środowiska jako organy administracji rządowej w zakresie spraw ochrony środowiska 117

3.7. Zarządzanie środowiskowe w przedsiębiorstwie – system EMAS . 119

3.7.1. Uwagi wprowadzające . . 119

3.7.2. System ekozarządzania i audytu EMAS w prawie unijnym 121

3.7.3. Wdrożenie wymagań systemu ekozarządzania i audytu EMAS w polskim prawie wewnętrznym 126

Rozdział 4. Procedury ocen oddziaływania na środowisko 134

4.1. Założenia ogólne 134

4.2. Procedura oceny strategicznej . 136

4.2.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia procedury . 136

4.2.2. Przebieg procedury oceny strategicznej . . 139

4.3. System procedur oceny indywidualnej 141

4.3.1. Pojęcie przedsięwzięcia i kategorie przedsięwzięć . . 141

4.3.2. Typy procedur oceny indywidualnej . . 144

4.3.3. Cele prowadzenia procedur oceny indywidualnej . . 145

4.4. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach i procedura oceny podstawowej 146

4.4.1. Zakres obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach . 146

4.4.2. Właściwość organów w zakresie wydawania decyzji środowiskowych 150

4.4.3. Postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej . . 153

4.4.4. Procedura oceny podstawowej . 155

4.4.5. Ustalenie treści decyzji środowiskowej 162

4.4.6. Nadzór nad prawidłowością decyzji środowiskowych . . 165

4.4.7. Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko . . 168

4.5. Procedura oceny uzupełniającej . . 170

4.6. Procedura oceny „naturowej” . 175

4.7. Procedury oceny transgranicznej . 178

4.7.1. Zakres obowiązku przeprowadzenia postępowań transgranicznych . . 178

4.7.2. Postępowanie transgraniczne dotyczące przedsięwzięć . 179

4.7.3. Postępowanie transgraniczne dotyczące projektowanych dokumentów . . 181

4.7.4. Postępowanie transgraniczne dotyczące skutków pochodzących z innego państwa . . 181

4.8. Przeglądy ekologiczne . . 182

Rozdział 5. Dostęp do informacji i partycypacja publiczna w ochronie środowiska . . 184

5.1. Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie 184

5.1.1. Prawo do informacji o środowisku w prawie unijnym i wewnętrznym . . 184

5.1.2. Tryby udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie 186

5.1.2.1. Upowszechnianie informacji o środowisku 186

5.1.2.2. Dostęp do informacji o środowisku na wniosek . . 187

5.1.3. Odmowa udostępnienia informacji o środowisku i jego ochronie 188

5.1.4. Opłaty za dostęp do informacji 193

5.2. Udział społeczeństwa w podejmowaniu rozstrzygnięć związanych z ochroną środowiska . 194

5.2.1. Prawo składania uwag i wniosków 194

5.2.2. Obowiązki organów administracji 195

5.2.3. Udział organizacji ekologicznych w postępowaniach związanych z udziałem społeczeństwa . 196

Rozdział 6. Instrumenty finansowoprawne 200

6.1. Instrumenty fi nansowoprawne w systemie przepisów ochrony środowiska . 200

6.2. Opłaty za korzystanie ze środowiska . 203

6.2.1. Teoretyczne założenia systemu opłat . 203

6.2.2. Opłaty przewidywane przez Prawo ochrony środowiska . . 203

6.2.3. Opłaty związane z ochroną powierzchni i zasobów wnętrza ziemi . . 205

6.2.4. Opłaty przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody . 206

6.2.5. Opłaty przewidywane przepisami ustawy Prawo wodne z 2017 r. 208

6.3. Administracyjne sankcje fi nansowe za naruszanie zasad korzystania z zasobów środowiska 209

6.3.1. Ogólne założenia systemu sankcji finansowych. Odraczanie i umarzanie kar i opłat . 209

6.3.2. Opłaty podwyższone 211

6.3.3. Administracyjne kary pieniężne . . 213

6.3.3.1. Uwagi wprowadzające 213

6.3.3.2. Kary nakładane na podstawie przepisów Prawa ochrony środowiska 214

6.3.3.3. Kary pieniężne przewidywane przepisami ustawy o ochronie przyrody . . 216

6.3.3.4. Administracyjne kary pieniężne o charakterze „widełkowym” . 218

6.3.3.5. Administracyjne kary pieniężne w ustawie o odpadach 218

6.3.4. Opłata produktowa . 220

6.4. Fundusze celowe w ochronie środowiska 222

6.4.1. Założenia ogólne systemu funduszowego 222

6.4.2. Przychody funduszy środowiskowych 223

6.4.3. Formy prawne fi nansowania zadań przez fundusze środowiskowe 224

6.4.4. Organizacja funduszy środowiskowych . . 224

6.5. Różnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące osiąganiu celów ochrony środowiska . . 225

Rozdział 7. Odpowiedzialność prawna w ochronie środowiska 227

7.1. Uwagi wprowadzające . . 227

7.2. Odpowiedzialność cywilna . 227

7.2.1. Założenia ogólne 227

7.2.2. Przepisy Kodeksu cywilnego . . 229

7.2.3. Prawo ochrony środowiska 231

7.2.4. Ustawy szczególne . . 232

7.2.5. Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone działalnością niebezpieczną dla środowiska . . 233

7.3. Odpowiedzialność karna . . 234

7.3.1. Założenia ogólne 234

7.3.2. Przestępstwa przeciw środowisku w Kodeksie karnym . 235

7.3.3. Przestępstwa przeciw środowisku w ustawach szczególnych . . 239

7.3.4. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych . 241

7.3.5. Odpowiedzialność karna w ochronie środowiska w przepisach prawa międzynarodowego i unijnego 244

7.4. Odpowiedzialność administracyjna . . 246

7.4.1. Założenia ogólne 246

7.4.2. Sankcyjne decyzje zobowiązujące . 248

7.4.3. Sankcyjne decyzje wstrzymujące . . 250

7.4.3.1. Uwagi wprowadzające 250

7.4.3.2. Wstrzymanie działalności 252

7.4.3.3. Wstrzymanie użytkowania instalacji 253

7.5. Odpowiedzialność z tytułu zapobiegania i naprawiania szkód w środowisku . 257

Część druga

REGULACJE SEKTOROWE

Rozdział 8. Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne . 263

8.1. Ogólne założenia regulacji . 263

8.2. Ochrona jakości zasobów środowiska 264

8.2.1. Ustalanie wymagań dotyczących jakości środowiska 264

8.2.2. Programy naprawcze 265

8.3. Ochrona przed zanieczyszczeniami – wymagania o charakterze ogólnym . 267

8.3.1. Zakres prawnej ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem 267

8.3.2. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące instalacji 269

8.3.3. Obszar ograniczonego użytkowania . . 271

8.3.4. Strefy przemysłowe . 274

8.3.5. Standardy emisyjne z instalacji 275

8.3.6. Ochrona przed zanieczyszczeniem – wymagania dotyczące substancji i produktów 276

8.3.7. Ochrona przed zanieczyszczeniem – obowiązki zarządzających źródłami liniowymi i rozproszonymi 277

8.4. Pozwolenia emisyjne 278

8.4.1. Ogólne założenia systemu decyzji reglamentujących korzystanie ze środowiska . . 278

8.4.2. Charakter prawny pozwolenia emisyjnego . . 280

8.4.3. Warunki wydania pozwolenia emisyjnego . . 283

8.4.4. Treść pozwolenia emisyjnego . . 286

8.4.5. Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia . . 287

8.5. Pozwolenia zintegrowane . . 290

8.5.1. Pozwolenie zintegrowane jako pozwolenie emisyjne 290

8.5.2. Koncepcja najlepszych dostępnych technik a treść pozwolenia zintegrowanego 292

8.5.3. Inne odrębności pozwoleń zintegrowanych . . 293

8.6. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji . . 297

Rozdział 9. Ochrona powietrza . 298

9.1. Uwagi wprowadzające . . 298

9.2. Ochrona powietrza w prawie międzynarodowym i unijnym . . 298

9.2.1. Konwencja genewska wraz z protokołami dodatkowymi . . 298

9.2.2. Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej. Protokół montrealski wraz z poprawkami 300

9.2.3. Konwencja klimatyczna 301

9.2.4. Ochrona powietrza w prawie unijnym 304

9.3. Ochrona jakości powietrza . 307

9.3.1. Standardy jakości powietrza 307

9.3.2. Badanie przestrzegania standardów jakości środowiska 311

9.3.3. Prawne konsekwencje naruszenia standardów jakości powietrza . 313

9.3.4. Wartości odniesienia 316

9.4. Ustalanie dopuszczalnych poziomów emisji do powietrza . 316

9.4.1. Standardy emisyjne z instalacji 316

9.4.2. Pozwolenia na emisję gazów i pyłów do powietrza . 317

9.4.3. Obowiązek prowadzenia pomiarów emisji . . 319

9.5. Ochrona warstwy ozonowej 320

9.5.1. Uwagi wprowadzające . . 320

9.5.2. Podstawowe założenia ochrony warstwy ozonowej według przepisów rozporządzenia 1005/2009 320

9.5.3. Regulacje prawa wewnętrznego 323

9.6. Obrót uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych . 329

9.6.1. Założenia i źródła regulacji 329

9.6.2. System handlu uprawnieniami do emisji . 330

9.6.3. Zakres ustawy i jej podstawowe cele . . 331

9.6.4. Administrowanie systemem i Krajowy rejestr jednostek Kioto i uprawnień do emisji . . 332

9.6.5. Przydział uprawnień do emisji 333

9.6.5.1. Uwagi wprowadzające 333

9.6.5.2. Przydział uprawnień do emisji na produkcję inną niż produkcja energii elektrycznej 334

9.6.5.3. Przydział uprawnień do emisji operatorom statków powietrznych . . 335

9.6.5.4. Przydział uprawnień do emisji w okresie rozliczeniowym 2013–2020 dla instalacji wytwarzających energię elektryczną . 337

9.6.6. Monitorowanie, raportowanie i rozliczanie emisji gazów cieplarnianych . 338

9.6.7. Zezwolenia na emisję gazów cieplarnianych . 339

9.6.8. Handel uprawnieniami do emisji . 340

9.6.9. Sankcje 341

9.7. Odnawialne źródła energii w systemie prawnej ochrony powietrza i innych elementów środowiska 342

9.7.1. Założenia regulacji . . 342

9.7.2. Odnawialne źródła energii w przepisach Unii Europejskiej 343

9.7.3. Odnawialne źródła energii w przepisach krajowych 355

9.7.4. Agencja Energii Odnawialnej . 363

9.8. Ochrona przed hałasem 364

9.8.1. Standardy imisyjne w ochronie przez hałasem . . 364

9.8.2. Badanie przestrzegania wymagań imisyjnych 365

9.8.3. Ustalanie dopuszczalnej emisji hałasu i pomiary hałasu 366

9.9. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi . . 367

Rozdział 10. Zapobieganie skutkom poważnych awarii i ich usuwanie. Postępowanie z substancjami chemicznymi i produktami biobójczymi . . 370

10.1. Uwagi wprowadzające . 370

10.2. Regulacje międzynarodowe . . 370

10.3. Przeciwdziałanie poważnym awariom w prawie wewnętrznym . 376

10.3.1. Uwagi wprowadzające 376

10.3.2. Zasady kwalifi kacji instalacji do określonych kategorii zakładów 379

10.3.3. Zgłoszenie obiektów niebezpiecznych . 380

10.3.4. Programy zapobiegania awariom i opracowanie systemu bezpieczeństwa . . 382

10.3.5. Raport o bezpieczeństwie 384

10.3.6. Plany operacyjno-ratownicze 385

10.3.7. System kontroli i nadzoru . . 388

10.4. Postępowanie z substancjami i preparatami chemicznymi 392

10.4.1. Postępowanie z substancjami w prawie międzynarodowym i unijnym . 392

10.4.2. Postępowanie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami według przepisów prawa wewnętrznego . . 395

10.5. Postępowanie z produktami biobójczymi . . 398

Rozdział 11. Gospodarowanie odpadami . . 403

11.1. System przepisów o odpadach 403

11.2. Zakres przedmiotowy ustawy o odpadach i podstawowe defi nicje . . 408

11.3. Gospodarka odpadami i zasady jej prowadzenia . . 415

11.3.1. Gospodarka odpadami i jej główne elementy . . 415

11.3.2. Zasady ogólne postępowania z odpadami . . 419

11.4. Podstawowe obowiązki podmiotów gospodarujących odpadami 425

11.5. Planowanie w gospodarce odpadami 426

11.6. Reglamentacja postępowania z odpadami . . 428

11.6.1. Prawna reglamentacja wytwarzania odpadów 428

11.6.2. Prawna reglamentacja gospodarowania odpadami . . 431

11.6.3. Gospodarowanie odpadami a pozwolenie zintegrowane 435

11.6.4. Magazynowanie odpadów . . 436

11.6.5. Reglamentacja świadczenia określonych usług komunalnych 437

11.7. Usuwanie odpadów 438

11.8. Ewidencja odpadów i baza danych o odpadach 439

11.9. Prawna regulacja standardów przetwarzania odpadów 440

11.9.1. Uwagi wprowadzające 440

11.9.2. Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów 440

11.9.3. Składowanie odpadów . 442

11.9.4. Procesy termicznego przekształcania odpadów . 448

11.10. Postępowanie z odpadami opakowaniowymi . 449

11.11. Postępowanie z pojazdami samochodowymi wycofanymi z użytku . 458

11.11.1. Uwagi wprowadzające . 458

11.11.2. Regulacje unijne 458

11.11.3. Ustawa o recyklingu pojazdów samochodowych wycofanych z eksploatacji 459

11.11.3.1. Uwagi wprowadzające 459

11.11.3.2. Obowiązki wprowadzających pojazdy . . 460

11.11.3.3. Obowiązki właścicieli pojazdów 462

11.11.3.4. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących stacje demontażu 463

11.11.3.5. Obowiązki przedsiębiorców prowadzących punkty zbierania pojazdów 464

11.11.3.6. Obowiązki przedsiębiorców eksploatujących strzępiarki . . 466

11.11.3.7. Gwarancje przestrzegania przepisów ustawy . . 466

11.12. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym 467

11.12.1. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w prawodawstwie unijnym . 467

11.12.2. Postępowanie ze zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym w przepisach prawa polskiego . . 470

11.12.2.1. Uwagi wprowadzające 470

11.12.2.2. Obowiązki wprowadzającego sprzęt 474

11.12.2.3. Obowiązki użytkowników sprzętu elektrycznego i elektronicznego . . 475

11.12.2.4. Obowiązki zbierających zużyty sprzęt . . 475

11.12.2.5. Obowiązki prowadzących zakłady przetwarzania . 476

11.12.2.6. Obowiązki prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w zakresie innych niż recykling procesów odzysku . 477

11.12.2.7. Organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego . . 477

11.12.2.8. Nadzór i gwarancje przestrzegania przepisów ustawy . . 479

11.13. Postępowanie ze zużytymi bateriami i akumulatorami . . 480

11.14. Postępowanie z odpadami wydobywczymi 485

11.15. Postępowanie z odpadami komunalnymi . 488

11.15.1. Zakres regulacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi 488

11.15.2. Systemy postępowania z odpadami komunalnymi 489

11.15.3. Prawa i obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi . 490

11.15.4. Obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi . 495

11.15.5. Obowiązki odbierających odpady komunalne . 495

11.16. Transgraniczne przemieszczanie odpadów 497

11.16.1. Zakres regulacji prawnej . 497

11.16.2. Zakres obowiązywania przepisów rozporządzenia 1013/2006 497

11.16.3. Stosowanie przepisów aktów prawa Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego obrotu odpadami 499

Rozdział 12. Gospodarowanie wodami śródlądowymi 502

12.1. Podstawowe założenia regulacji . 502

12.2. Gospodarowanie wodami w prawie Unii Europejskiej 503

12.2.1. Uwagi wprowadzające 503

12.2.2. Dyrektywa ramowa w sprawie polityki wodnej Unii . 503

12.2.3. Ochrona wód w dyrektywach szczegółowych . 506

12.3. System zarządzania wodami w Polsce . . 509

12.3.1. Ogólne założenia tworzenia i funkcjonowania systemu . 509

12.3.2. Ewolucja systemu zarządzania wodami w Polsce . 509

12.3.3. Prawne instrumenty zarządzania wodami . 515

12.4. Własność i prawne formy korzystania z wód . . 516

12.4.1. Własność wód i obowiązki ich właścicieli . 516

12.4.2. Korzystanie z wód 517

12.4.2.1. Uwagi wprowadzające 517

12.4.2.2. Powszechne korzystanie z wód publicznych . . 518

12.4.2.3. Zwykłe korzystanie z wód 519

12.4.2.4. Szczególne korzystanie z wód 520

12.4.2.5. Usługi wodne . . 521

12.5. Planowanie w gospodarowaniu wodami 523

12.6. Reglamentacja korzystania z wód 527

12.7. Ochrona wód przed zanieczyszczeniem 536

12.7.1. Rozwój ustawodawstwa . 536

12.7.2. Ochrona jakości wód 539

12.7.2.1. Uwagi wprowadzające 539

12.7.2.2. Ustalenie wymagań jakościowych dla wód . 539

12.7.2.3. Standardy jakości wód 543

12.7.2.4. Monitoring jakości wód . . 544

12.8. Prawne instrumenty ochrony wód przed zanieczyszczeniem 544

12.8.1. Uwagi wprowadzające 544

12.8.2. Standardy emisyjne dotyczące ścieków 545

12.8.3. Określenie warunków wprowadzania ścieków do wód . . 547

12.8.4. Ochrona wód przed azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych 547

12.8.5. Obowiązek instalowania i eksploatowania urządzeń ochronnych . 548

12.8.6. Obowiązek uzyskania zgody na odprowadzanie ścieków 550

12.8.7. Obowiązek prowadzenia pomiarów ścieków . . 550

12.8.8. Obszarowa ochrona ujęć i źródeł wody 552

12.9. Naprawianie szkód powstałych w związku z gospodarowaniem wodami . 553

12.10. Zaopatrzenie w wodę i usuwanie ścieków komunalnych . 554

Rozdział 13. Ochrona wód morskich 560

13.1. Ochrona wód morskich w świetle prawa międzynarodowego 560

13.1.1. Regulacje o charakterze ogólnym . . 560

13.1.2. Konwencja helsińska z 1974 i 1992 r. . . 569

13.1.3. Konwencja z Montego Bay . . 575

13.1.4. Ochrona morza w aktach prawa pochodnego Unii Europejskiej . 577

13.2. Ochrona wód morskich w prawie wewnętrznym . . 580

13.2.1. Ustawa o obszarach morskich z 1991 r. 580

13.2.2. Ustawa o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki . 586

13.2.2.1. Zakres obowiązywania przepisów . . 586

13.2.2.2. Obowiązki związane z postępowaniem z odpadami 588

13.2.2.3. Postępowanie z wodami balastowymi i osadami . . 590

13.2.2.4. Obowiązki informacyjne i sygnalizacyjne . 592

13.2.2.5. Obowiązki organów administracji morskiej 594

13.2.3. Ustawa o bezpieczeństwie morskim 596

13.2.4. Postępowanie z odpadami pochodzącymi ze statków 596

Rozdział 14. Gospodarowanie zasobami geosfery . 599

14.1. Ochrona powierzchni ziemi . . 599

14.1.1. Pojęcie powierzchni ziemi i cel jej ochrony . . 599

14.1.2. Zakres i cel ochrony powierzchni ziemi . . 602

14.1.3. Instrumenty ochrony powierzchni ziemi . . 607

14.1.4. Rola organów samorządu terytorialnego w zakresie ochrony powierzchni ziemi . 623

14.1.4.1. Uwagi wprowadzające 623

14.1.4.2. Zadania powierzone organom samorządu województwa . . 623

14.1.4.3. Zadania powierzone organom powiatu . 626

14.1.4.4. Zadania powierzone organom gminy . . 631

14.2. Korzystanie z kopalin użytecznych . . 633

14.2.1. Cele i zakres obowiązywania ustawy . . 633

14.2.2. Własność górnicza, użytkowanie górnicze oraz inne uprawnienia górnicze . . 635

14.2.3. Koncesje . . 637

14.2.4. Wydobywanie kopalin 640

14.2.5. Szkody górnicze . . 643

14.2.5.1. Pojęcie szkody górniczej . 643

14.2.5.2. Przedmiot szkody i jej powstanie 644

14.2.5.3. Związek przyczynowy 644

14.2.5.4. Naprawianie szkód górniczych . . 646

14.2.5.5. Sposób naprawienia szkody górniczej . . 647

14.2.5.6. Obowiązek naprawienia szkody górniczej w postaci zaniku wody lub utraty jej przydatności . 649

14.2.5.7. Tryb dochodzenia roszczeń na gruncie Prawa geologicznego i górniczego . . 650

14.2.6. Podziemne składowanie dwutlenku węgla 651

Rozdział 15. Ochrona różnorodności biologicznej 652

15.1. Uwagi wprowadzające . 652

15.2. Ochrona przyrody – zagadnienia ogólne 656

15.3. Ochrona różnorodności biologicznej w prawie międzynarodowym i europejskim 660

15.3.1. Międzynarodowe źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej . . 660

15.3.2. Europejskie źródła prawa ochrony różnorodności biologicznej . 667

15.4. Ewolucja regulacji prawnej w zakresie ochrony różnorodności biologicznej w Polsce 672

15.4.1. Geneza i motywy ochrony przyrody . . 672

15.4.2. Rozwój prawnej ochrony przyrody na ziemiach polskich . . 676

15.5. Zasady prawa ochrony przyrody . 691

15.6. Zakres regulacji ustawy o ochronie przyrody . . 694

15.6.1. Przedmiotowy zakres regulacji . 694

15.6.2. Podmiotowy zakres regulacji – organizacja ochrony przyrody 700

15.7. Instrumenty organizatorskie w ochronie przyrody 706

15.7.1. Podstawowe dokumenty programowe i planistyczne 706

15.7.2. Plany ochrony . 712

15.7.3. Rejestry 714

15.8. Formy ochrony przyrody . 715

15.8.1. Uwagi wprowadzające 715

15.8.2. Podział form ochrony przyrody 716

15.8.3. Ogólne założenia ustanawiania, znoszenia i zmiany granic prawnych formy ochrony przyrody 717

15.8.4. Formy ochrony obszarowej . 719

15.8.4.1. Uwagi wprowadzające 719

15.8.4.2. Park narodowy i rezerwat przyrody 719

15.8.4.3. Park krajobrazowy i obszar chronionego krajobrazu 727

15.8.5. Formy ochrony obiektowej . . 730

15.8.6. Ochrona gatunkowa i jej formy . 732

15.8.6.1. Idea ochrony gatunkowej . 732

15.8.6.2. Zakres ochrony gatunkowej . 733

15.8.6.3. Strefy ochrony ostoi i stanowisk . 738

15.8.6.4. Międzynarodowy obrót gatunkami chronionymi . 738

15.8.6.5. Zgłoszenie do rejestru 740

15.8.6.6. Planowanie w zakresie ochrony gatunkowej . . 741

15.8.6.7. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez zwierzęta . 741

15.9. Obszary Natura 2000 743

15.10. Ochrona ex situ . . 749

15.11. Ochrona powszechna 756

15.12. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody . 756

15.13. Ochrona terenów zieleni i zadrzewień . 759

15.13.1. Zakres ochrony 759

15.13.2. Reglamentacja usuwania drzew i krzewów . 760

15.14. Prawna ochrona krajobrazu . 763

15.14.1. Krajobraz – pojęcie, rodzaje i funkcje . . 763

15.14.2. Ochrona krajobrazu w regulacjach prawnomiędzynarodowych i prawie unijnym . 765

15.14.3. Krajobraz w ujęciu prawnym . 767

15.14.4. Miejsce ochrony prawnej krajobrazu w polskim systemie prawnym ochrony środowiska 769

15.14.5. Prawne narzędzia ochrony krajobrazu . . 771

15.14.6. Krajobraz jako niematerialne dziedzictwo kulturowe . 775

Rozdział 16. Ochrona użytkowa zasobów biosfery 778

16.1. Uwagi wprowadzające . 778

16.2. Korzystanie z zasobów leśnych . . 778

16.2.1. Zakres regulacji prawnej . 778

16.2.2. Gospodarka leśna 780

16.2.3. Plan urządzenia lasu . 783

16.2.4. Zasady udostępniania lasów 784

16.2.5. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe 786

16.2.6. Służba Leśna . . 786

16.3. Korzystanie z zasobów zwierzyny łownej . . 788

16.3.1. Zakres regulacji prawnej . 788

16.3.2. Zasady prowadzenia gospodarki łowieckiej . . 788

16.3.3. Reglamentacja pozyskiwania zwierzyny 793

16.3.4. Polski Związek Łowiecki . 796

16.3.5. Państwowa Straż Łowiecka . . 798

16.3.6. Postępowanie w sprawach związanych ze szkodami łowieckimi 799

16.4. Ochrona użytkowa zasobów żywych wód śródlądowych . 801

16.4.1. Zakres regulacji prawnej . 801

16.4.2. Zasady gospodarowania zasobami żywymi wód śródlądowych . . 802

16.4.3. Środki prawne ochrony zasobów żywych wód śródlądowych . . 804

16.4.4. Państwowa Straż Rybacka 808

16.5. Korzystanie z zasobów żywych mórz 810

16.5.1. Zakres regulacji prawnej . 810

16.5.2. Wspólna Polityka Rybołówstwa 811

16.5.3. Ustawa o rybołówstwie morskim – zakres regulacji . 812

16.5.4. Wykonywanie rybołówstwa . 813

16.5.5. Prawne środki ochrony zasobów żywych Morza Bałtyckiego 815

16.5.6. Organy administracji w zakresie rybołówstwa morskiego . . 817

16.6. Humanitarna ochrona zwierząt . . 818

16.6.1. Zakres regulacji prawnej . 818

16.6.2. Obowiązek humanitarnego traktowania zwierząt 820

16.6.3. Obowiązki związane z transportem zwierząt . 823

16.6.4. Postępowanie ze zwierzętami gospodarskimi . 823

16.6.5. Postępowanie ze zwierzętami domowymi . 825

16.6.6. Postępowanie ze zwierzętami dziko żyjącymi . 827

16.6.7. Postępowanie ze zwierzętami wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych . . 827

16.6.8. Reglamentacja przeprowadzania procedur doświadczalnych z użyciem zwierząt 828

16.7. Ochrona biosfery w działalności rolniczej . . 831

16.7.1. Geneza prawnej regulacji ochrony biosfery w działalności rolniczej w Polsce . . 831

16.7.2. Ochrona biosfery przed nadmierną chemizacją w rolnictwie 836

16.7.2.1. Uwagi wprowadzające 836

16.7.2.2. Wprowadzanie do obrotu i stosowanie środków ochrony roślin 836

16.7.2.3. Wprowadzanie do obrotu i stosowanie nawozów i środków poprawiających właściwości gleby . . 839

16.7.2.4. Integrowana produkcja roślin 841

16.7.3. Ochrona różnorodności biologicznej przez ograniczenie stosowania organizmów genetycznie zmodyfikowanych

w rolnictwie . . 843

16.7.4. Ochrona różnorodności biologicznej w działalności rolniczej . . 845

16.7.4.1. Uwagi wprowadzające 845

16.7.4.2. Wymogi wzajemnej zgodności . . 846

16.7.4.3. Płatność za działania środowiskowe 848

16.7.5. Programy rolno-środowiskowo-klimatyczne . 852

16.7.6. Rolnictwo ekologiczne . . 855

16.7.6.1. Koncepcja rolnictwa ekologicznego . 855

16.7.6.2. Podstawy prawne w zakresie produkcji ekologicznej 856

16.7.6.3. Pojęcie i cele rolnictwa ekologicznego . 858

16.7.6.4. Zasady produkcji ekologicznej . . 860

16.7.6.5. Produkty i substancje stosowane w rolnictwie oraz kryteria ich dopuszczenia . . 862

16.8. Prawne uregulowanie postępowania z organizmami genetycznie modyfikowanymi . 864

16.8.1. Organizmy genetycznie zmodyfi kowane w prawie unijnym 864

16.8.2. Organizmy genetycznie zmodyfi kowane w prawie polskim . 868

Bibliografia . . 875