Prawo finansów publicznych i prawo podatkowe

Wykaz skrótów .. 15

Część pierwsza

PRAWO FINANSÓW PUBLICZNYCH

Rozdział I

Podstawy finansów publicznych i prawa finansów publicznych . 23

A. Podstawy finansów publicznych 23

1. Pojęcie finansów publicznych w nauce finansów i w polskim prawie finansowym ... 23

2. Funkcje finansów publicznych 29

2.1. Tradycyjne funkcje ekonomiczne finansów publicznych . 29

2.2. Współczesne funkcje finansów publicznych ... 30

3. Skarb Państwa – podstawowe zasady . 33

B. System finansowy państwa . 37

1. Publiczny system finansowy 37

2. Rynkowy system finansowy . 42

C. Prawo finansowe ... 46

1. System prawa finansowego ... 46

2. Źródła prawa finansowego ... 51

D. Sektor finansów publicznych .. 60

1. Pojęcie i zakres sektora finansów publicznych .. 60

2. Jednostki budżetowe – klasyczna forma brutto gospodarki budżetowej .. 69

3. Formy netto sektora finansów publicznych ... 71

4. Środki finansowe na cele publiczne 87

4.1. Pojęcie środków publicznych 87

4.2. Rodzaje środków publicznych ... 89

4.3. Dochody i przychody publiczne ... 92

4.4. Wydatki publiczne .. 97

Rozdział II

Budżet państwa oraz deficyt i dług publiczny 105

A. Ewolucja gospodarki budżetowej, budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego w Polsce ... 105

B. Pojęcie budżetu, gospodarki budżetowej, ustawy budżetowej i prawa budżetowego ... 112

1. Budżet państwa, gospodarka budżetowa ... 112

2. Prawo budżetowe, ustawa budżetowa, budżet państwa i inne budżety publiczne ... 118

C. Zasady budżetowe 129

D. Klasyfikacja budżetowa ... 139

E. Procedura budżetowa .. 144

Rozdział III

Finanse jednostek samorządu terytorialnego 163

A. Konstytucyjne i prawnomiędzynarodowe zasady finansów samorządu terytorialnego 163

1. Decentralizacja finansów publicznych i samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego .. 163

2. Finanse jednostek samorządu terytorialnego w świetle Konstytucji RP oraz Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego . 165

2.1. Uwagi ogólne ... 165

2.2. Zasady systemu dochodów samorządu terytorialnego . 166

B. Budżet jednostki samorządu terytorialnego i wieloletnia prognoza finansowa .. 172

1. Budżet i uchwała budżetowa ... 172

2. Wieloletnia prognoza finansowa jednostki samorządu terytorialnego . 175

3. Procedura budżetowa ... 176

3.1. Procedura opracowywania projektu i uchwalania budżetu j.s.t. . 176

3.2. Wykonywanie budżetu j.s.t ... 179

3.3. Zatwierdzanie wykonania budżetu .. 183

C. Dochody jednostek samorządu terytorialnego 183

1. Przykładowe klasyfikacje . 183

2. Dochody własne . 184

3. Władztwo podatkowe gmin . 189

4. Subwencja ogólna dla jednostek samorządu terytorialnego ... 190

4.1. Zagadnienia ogólne 190

4.2. Subwencjonowanie j.s.t. do 2024 r 193

4.3. Subwencja ogólna od 2025 r .. 195

5. Dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego 199

D. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego . 201

1. Zagadnienia ogólne ... 201

2. Charakterystyka poszczególnych „grup” wydatków jednostek samorządu terytorialnego ... 204

E. Nadzór i kontrola nad gospodarką finansową jednostek samorządu terytorialnego 211

F. Deficyt budżetowy i dług jednostki samorządu terytorialnego 213

1. Deficyt budżetowy jednostki samorządu terytorialnego 213

2. Dług jednostki samorządu terytorialnego 217

3. Program naprawczy .. 225

Rozdział IV

Zasady gospodarki finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych .. 229

A. Zasady obowiązujące w zakresie poszczególnych procesów gospodarki finansowej ... 229

1. Zadania z zakresu gospodarki finansowej w strukturze organizacyjnej jednostki sektora finansów publicznych . 229

2. Plany finansowe, finansowe autoryzacje dokonywania wydatków i zaciągania zobowiązań . 231

3. Rachunkowość jednostek sektora finansów publicznych 236

4. Zarządzanie płynnością w jednostkach sektora finansów publicznych .. 237

B. Zarządzanie finansowe funduszami unijnymi 238

1. Dwie „płaszczyzny” problematyki zarządzania finansowego 238

2. Relacje między Komisją Europejską a państwem członkowskim .. 240

3. Relacje między państwem członkowskim a beneficjentem . 245

C. Kontrola zarządcza i audyt wewnętrzny ... 247

D. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ... 252

Rozdział V

Finanse UE oraz unijne polityki i fundusze 257

A. Finanse UE 257

1. Postanowienia finansowe . 257

2. Zasoby własne 258

3. Budżet UE, wieloletnie ramy finansowe i strategia UE na rzecz wzrostu .. 260

4. Procedura budżetowa w UE . 263

B. Polityka spójności i wspólna polityka rolna UE oraz finansujące je fundusze .. 266

1. Klasyfikacja NUTS i zróżnicowania w poziomie rozwoju w UE ... 266

2. Polityka spójności i finansujące ją fundusze . 270

3. Wspólna polityka rolna i finansujące ją fundusze 272

4. Zasada koncentracji i cele polityk ... 273

5. Zasada dodatkowości 276

6. Zasada programowania 277

7. System instytucjonalny . 278

8. Ujęcie środków z funduszy unijnych w polskim systemie finansów publicznych .. 279

8.1. Środki europejskie .. 279

8.2. Budżet środków europejskiej i płatności z BGK 281

8.3. Zwrot środków oraz wykluczenie z prawa ich otrzymania .. 283

Część druga

PRAWO PODATKOWE

Rozdział I

Pojęcie i źródła prawa podatkowego . 287

Rozdział II

Stanowienie prawa podatkowego .. 291

Rozdział III

Wykładnia prawa podatkowego 299

Rozdział IV

Normatywne elementy konstrukcji podatków ... 307

Rozdział V

Sankcje podatkowe i unikanie opodatkowania .. 315

A. Sankcje podatkowe w systemie prawa ... 315

B. Pojęcie sankcji podatkowych .. 318

C. Konstrukcja sankcji podatkowych . 322

D. Unikanie opodatkowania 325

Rozdział VI

System podatkowy i klasyfikacja rodzajowa podatków 329

A. System podatkowy a system prawa podatkowego ... 329

B. Zarys rozwoju polskiego systemu podatkowego .. 331

1. Podatki przychodowe i majątkowe . 333

2. Podatki dochodowe ... 337

3. Podatki od przeniesienia praw majątkowych (podatki transferowe) 340

4. Podatki od obrotu profesjonalnego (podatki konsumpcyjne) 343

5. Podatki sektorowe . 347

C. Klasyfikacja rodzajowa podatków . 349

Część trzecia

MATERIALNE PRAWO PODATKOWE – CZĘŚĆ OGÓLNA

Rozdział I

Zakres regulacji ogólnego prawa podatkowego . 355

Rozdział II

Podstawowe podmioty stosunków prawnopodatkowych i ich odpowiedzialność 359

A. Wierzyciel podatkowy i organy podatkowe . 359

B. Dłużnicy podatkowi i ich odpowiedzialność ... 361

Rozdział III

Stosunek zobowiązania podatkowego .. 365

A. Konstrukcja prawna . 365

B. Obowiązek podatkowy a zobowiązanie podatkowe ... 368

C. Powstawanie zobowiązań podatkowych ... 369

D. Termin płatności, zaległość podatkowa i opłata prolongacyjna 372

E. Wygasanie zobowiązań podatkowych oraz ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych 374

1. Efektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych . 374

2. Nieefektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych ... 380

Rozdział IV

Nadpłata i zwrot podatku ... 387

A. Instytucja nadpłaty podatku ... 387

B. Zobowiązanie z tytułu nadpłaty podatku 389

C. Instytucja zwrotu podatku .. 391

Rozdział V

Sukcesja podatkowa . 393

Rozdział VI

Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich .. 397

Rozdział VII

Zabezpieczanie zobowiązań podatkowych . 405

Rozdział VIII

Ogólna klauzula przeciwdziałająca unikaniu opodatkowania ... 409

Rozdział IX

Urzędowe interpretacje przepisów prawa podatkowego i pokrewne instytucje prawne ... 413

A. Urzędowe interpretacje przepisów prawa podatkowego 413

B. Opinie w sprawie opodatkowania wyrównawczego ... 416

C. Opinie zabezpieczające i opinie w sprawie operacji transgranicznych 417

D. Porozumienie inwestycyjne 419

Rozdział X

Umowa o współdziałanie i porozumienia podatkowe .. 421

Rozdział XI

Informacje podatkowe i informacje o schematach podatkowych .. 423

Część czwarta

MATERIALNE PRAWO PODATKOWE – CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA

Rozdział I

Podatki obrotowe – „czynnościowe” 429

A. Istota podatków obrotowych .. 429

1. Charakterystyka podatków obrotowych – istota konstrukcji 429

2. Charakterystyka podatków obrotowych – społeczna doniosłość .. 430

3. Charakterystyka podatków obrotowych – ekonomiczna regresja . 430

4. Czynności podlegające opodatkowaniu – sektory działalności . 431

5. Czynności podlegające opodatkowaniu – katalogi .. 431

6. Czynności podlegające opodatkowaniu – sposób zdefiniowania .. 432

7. Strona podmiotowa podatków obrotowych – podatnicy 434

8. Strona podmiotowa podatków obrotowych – inne podmioty podatkowe . 434

9. Formy podatków obrotowych – akcyzy i monopole 435

10. Formy podatków obrotowych – podatek od czynności cywilnoprawnych i opłaty stemplowe 436

11. Formy podatków obrotowych – powszechny podatek obrotowy ... 436

12. Formy podatków obrotowych – pozostałe 437

13. Harmonizacja i stan prawa w zakresie podatków obrotowych .. 438

B. Podatek od towarów i usług (VAT) 438

1. Zasady ogólne podatku od towarów i usług (VAT) .. 438

2. Zakres opodatkowania . 440

2.1. Przedmiot opodatkowania 440

2.2. Podmiot podatkowy ... 445

2.3. Miejsce dokonania czynności podlegającej opodatkowaniu 450

2.4. Aspekt temporalny . 451

3. Wymiar i zapłata zobowiązania podatkowego . 452

3.1. Podatek należny .. 452

3.2. Podatek naliczony ... 455

3.3. Podatek z art. 108 u.p.t.u 459

4. Obowiązki instrumentalne .. 460

4.1. Fakturowanie i rejestrowanie z wykorzystaniem kas rejestrujących . 460

4.2. Ewidencje i deklaracje podatkowe ... 461

4.3. Mechanizm podzielonej płatności ... 462

4.4. Rejestracja i tzw. biała lista 462

C. Podatek akcyzowy 463

1. Ogólna charakterystyka ... 463

2. Istotne pojęcia w zakresie podatku akcyzowego .. 467

3. Podmioty podatku 471

4. Zdarzenia podlegające opodatkowaniu . 471

5. Podstawy opodatkowania i stawki podatkowe . 474

6. Obowiązek i zobowiązanie podatkowe, płatność podatku i zwolnienia podatkowe ... 475

7. Akcyza od wybranych produktów .. 478

D. Pozostałe podatki obrotowe 483

1. Podatek od czynności cywilnoprawnych ... 483

1.1. Przedmiot opodatkowania – zakres opodatkowania 483

1.2. Przedmiot opodatkowania – kwalifikacja czynności cywilnoprawnej . 483

1.3. Przedmiot opodatkowania – aspekt terytorialny .. 484

1.4. Przedmiot opodatkowania – czynności prawne pozorne, symulowane i sztuczne 484

1.5. Przedmiot opodatkowania – nieosiągnięcie skutku prawnego lub gospodarczego .. 485

1.6. Podmiot podatku od czynności cywilnoprawnych ... 486

1.7. Powstanie i odnowienie obowiązku podatkowego 486

1.8. Pobór podatku przez płatnika .. 487

1.9. Taryfa 487

2. Podatek od gier hazardowych .. 495

2.1. Założenia konstrukcji 495

2.2. Przedmiot opodatkowania 495

2.3. Zasady wymiaru . 496

3. Podatek od sprzedaży detalicznej ... 496

3.1. Charakter opodatkowania . 496

3.2. Sprzedaż detaliczna 497

3.3. Zasady wymiaru . 497

4. Podatek od wydobycia niektórych kopalin ... 498

4.1. Obowiązek podatkowy .. 498

4.2. Zasady wymiaru . 498

Rozdział II

Podatki dochodowe .. 501

A. Ogólna charakterystyka podatków dochodowych .. 501

B. Charakter osobisty podatku dochodowego od osób fizycznych ... 508

C. Opodatkowanie dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej oraz rachunkowość i ewidencje podatkowe . 512

1. Pojęcie pozarolniczej działalności gospodarczej i formy jej opodatkowania . 512

2. Ustalanie dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej ... 514

3. Ewidencje podatkowe i rachunkowość ... 517

4. Opodatkowanie dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej . 520

D. Opodatkowanie dochodów kapitałowych 521

1. Przyczyny wyodrębnienia dochodów kapitałowych 521

2. Kapitały pieniężne w podatku dochodowym od osób fizycznych i zasady ich opodatkowania .. 523

3. Zyski kapitałowe w podatku dochodowym od osób prawnych oraz sposób ich opodatkowania . 526

E. Opodatkowanie dochodów z pracy zarobkowej .. 528

1. Uwagi wstępne ... 528

2. Dochody ze stosunku pracy oraz stosunków pokrewnych . 529

3. Dochody z działalności wykonywanej osobiście .. 531

4. Dochody z praw majątkowych 533

5. Opodatkowanie dochodów z zatrudnienia a z samozatrudnienia 534

6. Przychody zwolnione z opodatkowania w ramach tzw. ulg ... 535

F. Opodatkowanie innych dochodów 536

G. Międzynarodowe prawo podatkowe .. 541

1. Międzynarodowe podwójne opodatkowanie 541

2. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dochodu 543

3. Charakterystyka podstawowych pojęć i struktury MK OECD . 544

4. Projekt BEPS i Konwencja MLI ... 550

Rozdział III

Podatki majątkowe ... 553

A. Istota podatków majątkowych 553

B. Opodatkowanie nieruchomości. Podatki rolny, leśny i od nieruchomości .. 555

1. Ogólne zasady opodatkowania nieruchomości 555

2. Podatek katastralny ... 558

3. Rozgraniczenie podatków rolnego, leśnego i od nieruchomości ... 561

4. Konstrukcja podatków rolnego, leśnego i od nieruchomości . 562

5. Opodatkowanie budowli podatkiem od nieruchomości . 564

C. Opodatkowanie majątku ruchomego i innych aktywów ... 565

1. Charakterystyka ogólna ... 565

2. Podatek od niektórych instytucji finansowych . 566

3. Podatek od środków transportowych . 569

4. Wybrane opłaty miejscowe dotyczące majątku ruchomego ... 572

D. Podatek od spadków i darowizn . 575

Część piąta

PUBLICZNE PRAWO BANKOWE

Rozdział I

Zakres i źródła prawa bankowego w Polsce i w Unii Europejskiej . 585

Rozdział II

Podstawowe podmioty prawa bankowego ... 593

Rozdział III

Tworzenie, funkcjonowanie i likwidacja banku 603

A. Proces tworzenia banku .. 603

B. Czynności bankowe i monopol bankowy . 609

C. Normy ostrożnościowe i gospodarka finansowa banku – ogólna charakterystyka 612

D. Plan naprawy, likwidacja i upadłość banku . 615

Rozdział IV

Narodowy Bank Polski, Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych 621

Rozdział V

Nadzór bankowy ... 635

Rozdział VI

System ochrony depozytów i interesów klientów banku .. 649

Bibliografia 665

Skorowidz ... 669

O Autorach . 689