Podatki i prawo podatkowe

Wykaz skrótów .. 25

Przedmowa . 29

Część pierwsza

ZARYS TEORII PODATKU

Rozdział I

Zagadnienia ogólne – aspekt ewolucyjny koncepcji podatkowych 35

1. Od arki Noego do Neumarka . 35

2. Cechy wspólne koncepcji podatkowych ... 40

Rozdział II

Poprzednicy Adama Smitha ... 43

1. Kameraliści 43

2. Fizjokraci ... 46

Rozdział III

Myśl podatkowa Adama Smitha 49

1. Wprowadzenie .. 49

1.1. Model dzierżawy podatkowej .. 50

1.2. Przemyślenia podatkowe Monteskiusza 51

1.3. Liberalizm gospodarczy ... 52

2. Zasady podatkowe i ich znaczenie . 53

2.1. Zasada dogodności opodatkowania ... 53

2.2. Zasada pewności opodatkowania ... 54

2.3. Zasada taniości opodatkowania .. 55

2.4. Zasada równomierności opodatkowania ... 57

3. Koncepcja przerzucalności podatków ... 59

3.1. Przerzucanie podatku od renty gruntowej 60

3.2. Przerzucanie podatku od czynszu z domu 61

3.3. Przerzucanie podatku od zysku .. 61

3.4. Przerzucanie podatku od płac . 62

3.5. Przerzucanie podatków od towarów konsumpcyjnych ... 63

4. Polityka fiskalna i jej założenia ... 63

5. Odniesienia do koncepcji Smitha ... 65

Rozdział IV

Myśl podatkowa Davida Ricardo .. 67

1. Wprowadzenie .. 67

2. Koncepcja przerzucalności podatków ... 68

2.1. Różnice między poglądami Adama Smitha i Davida Ricardo ... 68

2.2. Przerzucanie podatku od renty gruntowej 69

2.3. Przerzucanie podatku od zysku .. 70

2.4. Przerzucanie podatku od płac . 70

3. Reguła edynburska i jej znaczenie . 70

Rozdział V

Koncepcja równej ofiary finansowej . 73

1. Wprowadzenie .. 73

2. Zasada równości ofiar Johna Stuarta Milla .. 74

3. Kontynuatorzy szkoły Milla ... 75

3.1. Tezy Francisa Ysidra Edgewortha ... 75

3.2. Alternatywne reguły koncepcji równej ofiary .. 76

4. Wnioski .. 77

Rozdział VI

Myśl podatkowa Adolfa Wagnera . 79

1. Wprowadzenie .. 79

2. Socjalna funkcja opodatkowania ... 80

3. Zasady podatkowe 84

3.1. Zasady polityki finansowej .. 84

3.2. Zasady gospodarcze .. 85

3.3. Zasada sprawiedliwości 86

3.4. Zasady zarządzania podatkami .. 87

4. Wnioski .. 88

Rozdział VII

Myśl podatkowa Fritza Neumarka 89

1. Wprowadzenie .. 89

2. Zasady podatkowe Fritza Neumarka . 90

2.1. Zasady fiskalno-budżetowe .. 91

2.2. Zasady etyczno-społeczne 92

2.3. Zasady ekonomiczne . 93

2.4. Zasady techniki podatkowej 94

3. Wnioski .. 95

Rozdział VIII

Koncepcja ekwiwalencji a koncepcja zdolności płatniczej .. 97

1. Wprowadzenie .. 97

2. Założenia koncepcji ekwiwalencji .. 98

3. Założenia koncepcji zdolności płatniczej . 100

Rozdział IX

Pojęcie podatku . 103

1. Wprowadzenie .. 103

2. Aspekt ustrojowy podatku .. 106

2.1. Konstytucja a podatki – zagadnienia ogólne 107

2.2. Podatki w polskich konstytucjach .. 110

3. Zasady podatkowe sformułowane przez Trybunał Konstytucyjny .. 115

3.1. Pozycja i znaczenie Trybunału Konstytucyjnego . 115

3.2. Zasady podatkowe – sposób rozumienia ... 118

3.3. Zasada legalizmu ... 119

3.4. Zasada praworządności 120

3.5. Zasada demokratycznego państwa prawnego ... 122

3.6. Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków

podatkowych .. 122

3.7. Zasada zakazu retroaktywności prawa podatkowego . 125

3.8. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa

podatkowego .. 127

3.9. Zasada sprawiedliwości opodatkowania 138

3.10. Zasada roczności podatku ... 145

3.11. Zasada proporcjonalności 146

3.11.1. Kolizja dwóch konstytucyjnych wartości ... 146

3.11.2. Zasada proporcjonalności – treść i znaczenie ... 147

3.12. Zasada zakazu zmiany prawa podatkowego w trybie przewidzianym

dla ustawy budżetowej .. 151

4. Aspekt ekonomiczny podatku 151

5. Aspekt prawny podatku .. 152

6. Podatek a opłata 155

7. Konstrukcja prawna podatku . 156

7.1. Podmiot podatku ... 157

7.2. Przedmiot podatku ... 160

7.3. Podstawa podatku . 161

7.4. Stawki podatkowe .. 164

7.5. Ulgi podatkowe, umorzenia, kategorie podmiotów zwolnionych

od podatku . 168

8. Klasyfikacja podatków . 169

8.1. Podatki przychodowe 170

8.2. Podatki dochodowe ... 171

8.3. Podatki majątkowe 172

8.4. Podatki konsumpcyjne . 173

Rozdział X

Prawo podatkowe .. 175

1. Pojęcie i zakres prawa podatkowego .. 175

1.1. Kryteria służące wyodrębnieniu prawa podatkowego – zagadnienia

ogólne .. 175

1.2. Kryterium przedmiotu . 176

1.3. Kryterium podmiotu 177

1.4. Kryterium zasad przewodnich 178

1.5. Kryterium metody regulacji 179

1.6. Kryterium funkcji regulacji . 180

2. Związki prawa podatkowego z innymi gałęziami prawa 180

2.1. Zagadnienia ogólne ... 180

2.2. Prawo podatkowe a prawo finansów publicznych 181

2.3. Prawo podatkowe a prawo administracyjne . 181

2.4. Prawo podatkowe a prawo cywilne 182

3. Proces legislacyjny prawodawstwa podatkowego – uwarunkowania

polityczne i proceduralne 183

3.1. Konstytucyjna regulacja państwa prawnego . 183

3.2. Aspekt kultury politycznej i prawnej . 184

3.3. Aspekt proceduralny . 184

3.4. Badania postlegislacyjne .. 187

3.5. Odpowiedzialność władzy publicznej za bezprawie legislacyjne ... 188

3.6. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a prawodawstwo

podatkowe .. 189

3.7. Prawo podatkowe – zasadnicze mankamenty .. 190

4. Źródła prawa podatkowego 191

4.1. Zagadnienia ogólne ... 191

4.2. Konstytucja i jej znaczenie ... 192

4.3. Ustawa podatkowa i jej znaczenie ... 194

4.4. Międzynarodowe umowy podatkowe i ich znaczenie . 195

4.5. Rozporządzenia w sprawach podatkowych i ich znaczenie 196

4.6. Akty prawa miejscowego .. 199

4.7. Następstwa niekonstytucyjności przepisów podatkowych . 201

5. Prawo unijne jako źródło prawa podatkowego 205

5.1. Zasady ogólne prawa unijnego – prawo sędziowskie ... 205

5.1.1. Prawo unijne a prawo krajowe – zagadnienia norm kolizyjnych 206

5.2. Zasada bezpośredniej skuteczności i zasada pierwszeństwa – aspekt

konstytucyjny . 209

5.2.1. Relacje między art. 8 ust. 1 a art. 90 ust. 1 Konstytucji 210

5.2.2. Umowy międzynarodowe jako źródło prawa . 211

5.2.3. Przekazanie kompetencji organizacji międzynarodowej

lub organowi międzynarodowemu „w niektórych sprawach” . 211

5.2.4. Znaczenie Konstytucji w obowiązującym po akcesji porządku

normatywnym . 213

5.2.5. Konstytucyjna zasada wyłączności ustawy podatkowej

a zasada pierwszeństwa prawa unijnego i zasada

bezpośredniego skutku .. 216

5.3. Odmowa zastosowania prawa krajowego .. 218

5.4. Wykładnia prounijna 218

6. Prawotwórstwo sądowe jako źródło prawa ... 221

6.1. Znaczenie judykatury Najwyższego Trybunału Administracyjnego 221

6.2. Judykatura WSA i NSA – znaczenie funkcji prawotwórczej .. 222

6.2.1. Niepisane źródła prawa i ich znaczenie ... 222

6.2.2. Konstytucyjny aspekt prawotwórstwa sądowego .. 225

6.2.3. Wady pozytywistycznej koncepcji źródeł prawa ... 228

6.2.4. Koncepcja hermeneutyki ... 232

6.3. Sędziowski autorytet a prawotwórstwo sądowe 234

6.3.1. Sędziowski autorytet – uwarunkowania i znaczenie . 234

6.3.2. Aksjologia a prawo . 240

6.3.3. Prawo sędziowskie .. 242

6.3.4. Formuła precedensu – sędziowskie dylematy 246

6.3.5. Kwalifikowane ułomności prawa a prawotwórstwo

sędziowskie .. 248

6.4. Orzecznicza funkcja Trybunału Sprawiedliwości UE . 250

7. Wykładnia prawa podatkowego . 253

7.1. Wprowadzenie ... 253

7.2. Przyczyny nieporozumień interpretacyjnych ... 254

7.3. Systematyka reguł wykładni 255

7.4. Reguły językowe 256

7.5. Reguły systemowe . 259

7.6. Reguły funkcjonalne . 260

7.7. Reguły intertemporalne ... 262

7.7.1. Decyzja prawodawcy wyrażona bezpośrednio w przepisach

prawa podatkowego 262

7.7.2. Orzeczenia sądu .. 263

8. Etapy stosowania prawa podatkowego .. 265

Rozdział XI

Prawo podatkowe a prawo cywilne ... 269

1. Wprowadzenie .. 269

2. Właściwość tekstu ustawy podatkowej . 271

2.1. Definicje w tekście ustawy podatkowej .. 271

2.2. Pojęcia używane w ustawach podatkowych a pojęcia używane

w prawie cywilnym ... 272

3. Stan faktyczny ukształtowany wolą stron umowy a obowiązek

podatkowy . 272

4. Obejście ustawy podatkowej za pomocą instytucji prawa cywilnego .. 275

4.1. Obejście prawa podatkowego – aspekt ewolucyjny .. 275

4.2. Obejście prawa podatkowego – istota i charakter 280

5. Wnioski .. 283

Rozdział XII

Sankcje w prawie podatkowym .. 285

1. Wprowadzenie .. 285

2. Charakter prawny sankcji podatkowych .. 286

3. Systematyka sankcji podatkowych 288

4. Wykaz sankcji podatkowych .. 289

5. Sankcje podatkowe a sankcje karne skarbowe . 293

6. Wnioski .. 294

Rozdział XIII

System podatkowy 295

1. Aspekt definicyjny 295

2. System podatkowy – spojrzenie w przeszłość .. 298

3. Przesłanki budowy systemu podatkowego ... 300

3.1. Zasada trwałej wydajności podatku ... 300

3.1.1. Zasada ekonomiczności podatku . 301

3.1.2. Realność podstaw opodatkowania ... 301

3.1.3. Formy opodatkowania a wydajność . 302

3.1.4. Zasada wewnętrznej spójności .. 302

3.1.5. Zasada zewnętrznej spójności ... 303

3.1.6. Ustrojowa legalność opodatkowania ... 303

3.2. Zasada sprawiedliwości opodatkowania 304

3.3. Filozoficzne formuły sprawiedliwości a sprawiedliwość podatkowa 306

3.4. Aspekty sprawiedliwości podatkowej 307

3.4.1. Powszechność opodatkowania . 308

3.4.2. Równomierność opodatkowania .. 309

3.5. Sprawiedliwość opodatkowania a grupy nacisku . 310

4. System podatkowy a polityk ... 311

5. System podatkowy a granice opodatkowania .. 315

5.1. Ekonomiczna absolutna granica opodatkowania . 315

5.2. Ekonomicznie względne granice opodatkowania 316

5.2.1. Efekt Laffera i jego znaczenie 317

5.2.2. Naruszenie źródła podatku ... 318

5.2.3. Naruszenie zasad podatkowych ... 319

5.2.4. Naruszanie celów gospodarczych 320

5.3. Psychologiczne granice opodatkowania 321

6. System podatkowy a polityka podatkowa . 322

6.1. Nauka o podatkach a polityka podatkowa 322

6.2. Przesłanki kształtowania polityki podatkowej w Polsce . 323

Rozdział XIV

Funkcje systemu podatkowego .. 325

1. Wprowadzenie .. 325

2. Funkcja dochodowa . 326

3. Funkcja niefiskalna .. 329

3.1. Cel ekonomiczny ... 332

3.2. Cel społeczny .. 333

4. Neutralność podatkowa ... 333

4.1. Makroekonomiczny aspekt neutralności .. 334

4.2. Mikroekonomiczny aspekt neutralności ... 335

4.3. Neutralność a podatki bezpośrednie .. 335

4.4. Neutralność a podatki pośrednie 335

5. Wnioski .. 336

Rozdział XV

Postawy wobec opodatkowania . 337

1. Wprowadzenie .. 337

2. Mentalność podatkowa 339

2.1. Mentalność podatnika .. 339

2.2. Mentalność organów podatkowych 343

3. Moralność podatkowa . 347

3.1. Prawo naturalne 348

3.2. Doktryna pozytywistyczna .. 349

3.3. Polityka podatkowa a moralność podatkowa ... 349

3.4. Moralność podatkowa a świadomość prawna .. 350

3.5. Moralność podatkowa a autorytety 351

3.6. Moralność podatkowa a badania empiryczne ... 352

4. Opór podatkowy ... 355

4.1. Raje podatkowe .. 357

4.2. Doradca podatkowy .. 361

4.2.1. Podatnik a doradca podatkowy 361

4.2.2. Prawny aspekt doradztwa podatkowego . 361

4.2.3. Nieformalne doradztwo podatkowe 362

4.3. Czyny niedozwolone a obowiązek podatkowy . 363

4.4. Pranie pieniędzy a opodatkowanie . 364

4.5. Szara strefa a opodatkowanie .. 366

4.6. Przerzucanie podatku ... 366

4.6.1. Rzeczywiste przerzucanie podatku .. 366

4.6.2. Pozorne przerzucanie podatku . 367

4.6.3. Przerzucanie podatku w przód . 367

4.6.4. Przerzucanie podatku w tył .. 368

4.7. Raje podatkowe a problem dochodów podatkowych ... 368

5. Wnioski .. 370

Część druga

CZĘŚĆ OGÓLNA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO

Rozdział XVI

Ogólne prawo podatkowe 373

1. Ordynacja podatkowa jako źródło uregulowań ogólnego prawa

podatkowego . 373

1.1. Przemiany polskiego prawa podatkowego po 1989 r ... 373

1.2. Ogólne prawo podatkowe a Ordynacja podatkowa . 376

1.3. Struktura Ordynacji podatkowej 378

2. Zakres zastosowania przepisów Ordynacji podatkowej . 380

2.1. Zakres podmiotowy Ordynacji podatkowej .. 380

2.1.1. Wierzyciel podatkowy 380

2.1.2. Dłużnik podatkowy 383

2.2. Zakres przedmiotowy Ordynacji podatkowej .. 394

3. Pojęcie obowiązku i zobowiązania podatkowego 396

3.1. Obowiązek podatkowy . 396

3.2. Zobowiązanie podatkowe 398

3.3. Powstawanie zobowiązań podatkowych 399

4. Sposoby uzyskiwania ochrony prawnej przy realizacji obowiązku

podatkowego . 402

4.1. Urzędowe interpretacje i objaśnienia przepisów prawa podatkowego . 402

4.1.1. Istota i geneza urzędowych interpretacji przepisów prawa

podatkowego 402

4.1.2. Ogólne interpretacje i objaśnienia przepisów prawa

podatkowego 403

4.1.3. Indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego 404

4.2. Współdziałanie .. 407

4.2.1. Umowa o współdziałanie ... 407

4.2.2. Porozumienie podatkowe .. 408

4.3. Porozumienie inwestycyjne . 409

5. Ochrona systemu podatkowego przed nieuprawnionym działaniem

podatnika ... 410

5.1. Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania .. 410

5.1.1. Geneza klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania 410

5.1.2. Pojęcie unikania opodatkowania . 411

5.1.3. Postępowanie w sprawie unikania opodatkowania ... 413

5.1.4. Opinie zabezpieczające .. 414

5.1.5. Cofnięcie skutków unikania opodatkowania . 414

5.2. Przeciwdziałanie wykorzystywaniu sektora finansowego

do wyłudzeń skarbowych . 415

5.2.1. Istota regulacji przeciwdziałającym wykorzystywaniu sektora

finansowego do wyłudzeń skarbowych ... 415

5.2.2. Analiza ryzyka 416

5.2.3. Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego . 416

6. Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych .. 417

6.1. Zasady zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych .. 417

6.2. Hipoteka przymusowa .. 420

6.3. Zastaw skarbowy ... 420

7. Ułatwienia w wykonaniu zobowiązań podatkowych . 421

7.1. Odroczenie terminu płatności lub rozłożenie podatku na raty . 421

7.2. Zwolnienie płatnika z obowiązku poboru podatku . 424

7.3. Odroczenie terminów przewidzianych w przepisach prawa

podatkowego .. 425

7.4. Przedłużanie terminów przewidzianych w przepisach prawa

podatkowego .. 426

8. Nadpłata podatku . 426

8.1. Pojęcie i powstanie nadpłaty podatku 426

8.2. Moment powstania nadpłaty ... 428

8.3. Sposoby określania nadpłaty ... 428

8.4. Tryb i terminy zwrotu nadpłaty .. 429

8.5. Zwrot i oprocentowanie nadpłaty ... 430

8.6. Przedawnienie prawa do stwierdzenia i zwrotu nadpłaty ... 431

9. Wygasanie zobowiązań podatkowych .. 431

9.1. Pojęcie i sposoby wygasania zobowiązań podatkowych . 431

9.2. Efektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych .. 432

9.2.1. Zapłata i pobranie podatku przez płatnika i inkasenta 432

9.2.2. Potrącenie zobowiązań podatkowych . 433

9.2.3. Zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku .. 435

9.2.4. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych 435

9.2.5. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego

w postępowaniu egzekucyjnym 436

9.3. Nieefektywne metody wygasania zobowiązań podatkowych 437

9.3.1. Umorzenie zaległości . 437

9.3.2. Zaniechanie poboru ... 438

9.3.3. Przedawnienie . 439

9.3.4. Zwolnienie z obowiązku zapłaty w związku z zastosowaniem

się do interpretacji przepisów prawa podatkowego ... 444

9.3.5. Nabycie spadku w całości przez Skarb Państwa albo jednostkę

samorządu terytorialnego stwierdzonego przez prawomocne

postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku .. 445

10. Rozszerzenie zakresu podmiotowego odpowiedzialności podatkowej . 445

10.1. Następstwo prawne ... 445

10.1.1. Następstwo prawne osób prawnych i jednostek

organizacyjnych niemających osobowości prawnej ... 446

10.1.2. Następstwo prawne osób fizycznych . 447

10.2. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich ... 449

10.2.1. Zasady ogólne odpowiedzialności podatkowej osób

trzecich ... 449

10.2.2. Odpowiedzialność podatkowa rozwiedzionego małżonka... 450

10.2.3. Odpowiedzialność podatkowa członka rodziny . 451

10.2.4. Odpowiedzialność podatkowa nabywcy przedsiębiorstwa

lub zorganizowanej części .. 451

10.2.5. Odpowiedzialność jednoosobowej spółki kapitałowej .. 452

10.2.6. Odpowiedzialność spółki niemającej osobowości prawnej . 452

10.2.7. Odpowiedzialność podatkowa firmującego 452

10.2.8. Odpowiedzialność podatkowa właściciela, samoistnego

posiadacza lub użytkownika wieczystego rzeczy lub prawa

majątkowego . 453

10.2.9. Odpowiedzialność podatkowa dzierżawcy lub

użytkownika nieruchomości . 453

10.2.10. Odpowiedzialność podatkowa wspólnika spółki cywilnej,

jawnej, partnerskiej oraz komplementariusza spółki

komandytowej albo komandytowo-akcyjnej .. 454

10.2.11. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej

spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji,

spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji .. 454

10.2.12. Odpowiedzialność podatkowa za zaległości podatkowe

innych osób prawnych 457

10.2.13. Odpowiedzialność podatkowa likwidatorów spółki .. 457

10.2.14. Odpowiedzialność podatkowa osób prawnych

przejmujących lub osób prawnych powstałych w wyniku

podziału 457

10.2.15. Odpowiedzialność podatkowa gwaranta i poręczyciela 458

10.2.16. Odpowiedzialność podatkowa niektórych podatników

podatku od towarów i usług ... 458

10.2.17. Odpowiedzialność solidarna nabywcy towarów i usług

oraz jego kontrahenta .. 459

10.2.18. Odpowiedzialność pełnomocnika podatnika VAT 460

10.2.19. Odpowiedzialność zarządcy sukcesyjnego oraz zarządcy

faktycznego ... 460

Rozdział XVII

Procedury podatkowe .. 461

1. Sposoby weryfikowania prawidłowości wywiązywania się z zobowiązań

podatkowych . 461

2. Postępowanie podatkowe 462

2.1. Charakterystyka postępowania podatkowego .. 462

2.2. Zasady ogólne postępowania podatkowego .. 465

2.2.1. Istota i znaczenie zasad ogólnych postępowania podatkowego... 465

2.2.2. Zasada praworządności (legalizmu) 466

2.2.3. Zasada zaufania do organów podatkowych 469

2.2.4. Zasada informowania 470

2.2.5. Zasada prawdy obiektywnej .. 472

2.2.6. Zasada czynnego udziału stron 473

2.2.7. Zasada przekonywania stron 475

2.2.8. Zasada szybkości postępowania ... 475

2.2.9. Zasada pisemności .. 477

2.2.10. Zasada dwuinstancyjności 478

2.2.11. Zasada trwałości ostatecznej decyzji podatkowej .. 479

2.2.12. Zasada jawności dla stron .. 480

2.3. Postanowienia ogólne ... 481

2.3.1. Wyłączenie pracownika organu podatkowego i wyłączenie

organu podatkowego .. 481

2.3.2. Strona postępowania podatkowego . 483

2.3.3. Pełnomocnictwo . 486

2.3.4. Terminy załatwiania spraw podatkowych .. 488

2.3.5. Doręczenia ... 490

2.3.6. Wezwania . 494

2.3.7. Zachowanie i przywrócenie terminu ... 495

2.4. Postępowanie przed organem pierwszej instancji 499

2.4.1. Wszczęcie postępowania 499

2.4.2. Postępowanie dowodowe ... 502

2.4.3. Rozstrzygnięcia w postępowaniu podatkowym . 518

2.5. Postępowanie odwoławcze ... 522

2.5.1. Środki zaskarżenia .. 522

2.5.2. Postępowanie odwoławcze przed organem pierwszej instancji... 524

2.5.3. Postępowanie odwoławcze przed organem odwoławczym .. 524

2.5.4. Rodzaje rozstrzygnięć organu odwoławczego 526

2.6. Tryby nadzwyczajne wzruszenia decyzji ostatecznej ... 527

2.6.1. Wznowienie postępowania 527

2.6.2. Stwierdzenie nieważności decyzji 529

2.6.3. Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej ... 530

2.6.4. Wygaśnięcie decyzji 531

3. Kontrola celno-skarbowa 532

3.1. Zakres kontroli celno-skarbowej 532

3.2. Przebieg kontroli celno-skarbowej . 532

3.3. Zakończenie kontroli celno-skarbowej .. 535

4. Czynności sprawdzające .. 536

4.1. Cel czynności sprawdzających 536

4.2. Korekta i żądanie złożenia deklaracji . 537

4.3. Przedłużenie terminu zwrotu podatku .. 538

4.4. Żądanie dokumentów od kontrahentów podatnika 538

4.5. Żądanie okazania dokumentów od podatnika i instytucji

finansowych ... 538

4.6. Oględziny lokalu mieszkalnego .. 539

5. Kontrola podatkowa . 539

5.1. Cel i zasady prowadzenia kontroli podatkowej 539

5.2. Uprawnienia kontrolujących ... 542

5.3. Obowiązki kontrolowanego . 543

5.4. Zakończenie kontroli podatkowej .. 544

Rozdział XVIII

Przymusowe wykonanie zobowiązań podatkowych . 545

1. Zakres i podstawy egzekucji należności podatkowych .. 545

2. Zasady egzekucji należności podatkowych .. 546

2.1. Pojęcie zasad postępowania egzekucyjnego .. 546

2.2. Zasada celowości ... 548

2.3. Zasada prawnego obowiązku wszczęcia i prowadzenia egzekucji . 549

2.4. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych

w ustawie . 549

2.5. Zasada stosowania środków prowadzących bezpośrednio

do wykonania obowiązku 549

2.6. Zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego 550

2.7. Zasada niezbędności . 550

2.8. Zasada zagrożenia . 550

2.9. Zasada poszanowania minimum egzystencji 551

2.10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji .. 551

3. Pojęcie i właściwość organu egzekucyjnego . 552

4. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego .. 553

5. Przebieg postępowania egzekucyjnego . 555

5.1. Dopuszczalność egzekucji 555

5.2. Przesłanki prowadzenia postępowania egzekucyjnego ... 556

5.3. Wybór środka lub środków egzekucyjnych ... 556

5.4. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego 558

6. Środki ochrony prawnej w toku egzekucji administracyjnej . 559

6.1. Charakterystyka środków ochrony prawnej w egzekucji

administracyjnej 559

6.2. Zażalenie . 560

6.3. Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej ... 560

6.4. Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego

spod egzekucji 561

6.5. Skarga na czynności egzekucyjne ... 562

6.6. Skarga na przewlekłość postępowania ... 563

6.7. Skarga na bezczynność wierzyciela 563

6.8. Sprzeciw .. 564

6.9. Inne środki ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym .. 565

7. Zakończenie postępowania egzekucyjnego .. 566

8. Środki egzekucyjne należności pieniężnych . 569

8.1. Czynności egzekucyjne a środki egzekucyjne .. 569

8.2. Egzekucja z pieniędzy ... 570

8.3. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę . 570

8.4. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia

społecznego oraz renty socjalnej . 571

8.5. Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych 572

8.6. Egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych ... 573

8.7. Egzekucja z ruchomości ... 573

8.8. Egzekucja z nieruchomości .. 575

9. Postępowanie zabezpieczające 576

9.1. Istota i przesłanki zabezpieczenia ... 576

9.2. Wszczęcie i przebieg zabezpieczenia .. 576

9.3. Środki zabezpieczające . 577

10. Międzynarodowa współpraca przy egzekucji należności podatkowych .. 578

10.1. Podstawy prawne i zasady współpracy przy egzekucji należności

podatkowych 578

10.2. Występowanie o udzielenie pomocy do państwa

członkowskiego UE . 579

10.3. Udzielanie pomocy państwu członkowskiemu UE ... 581

10.4. Wzajemna pomoc na podstawie umów międzynarodowych ... 581

Rozdział XIX

Sądowa kontrola orzeczeń w sprawach podatkowych ... 583

1. Ewolucja sądownictwa administracyjnego w sprawach podatkowych

w Polsce po 1945 r. ... 583

2. Współczesne uwarunkowania konstytucyjne sądownictwa

administracyjnego 586

3. Organizacja sądów administracyjnych . 590

3.1. Wojewódzkie sądy administracyjne ... 590

3.2. Naczelny Sąd Administracyjny ... 591

3.3. Sędziowie, asesorzy i referendarze w sądach administracyjnych .. 593

4. Postępowanie przed sądem pierwszej instancji ... 595

4.1. Wszczęcie postępowania .. 595

4.2. Strony postępowania . 598

4.3. Badanie formalne skargi .. 599

4.4. Posiedzenia sądowe ... 600

4.5. Postępowanie w trybach szczególnych ... 602

4.5.1. Postępowanie mediacyjne . 602

4.5.2. Tryb uproszczony ... 602

4.6. Zawieszenie postępowania ... 603

4.6.1. Przesłanki zawieszenia .. 603

4.6.2. Skutek zawieszenia . 604

4.6.3. Podjęcie postępowania ... 605

4.7. Orzeczenia sądowe 605

4.7.1. Zasady orzekania 605

4.7.2. Wyrok ... 606

4.7.3. Postanowienie . 608

5. Postępowanie przed Naczelnym Sądem Administracyjnym . 609

5.1. Środki odwoławcze i ich rozpoznanie 609

5.1.1. Skarga kasacyjna . 609

5.1.2. Zażalenie .. 614

5.2. Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego 615

Rozdział XX

Przestępstwa i wykroczenia podatkowe ... 617

1. Przesłanki zmian w prawie karnym skarbowym 617

2. Przestępstwa a wykroczenia skarbowe . 619

2.1. Słowniczek i jego znaczenie . 619

2.2. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe . 619

2.3. Zasada terytorialności .. 621

2.4. Reguły intertemporalne ... 622

2.5. Zasady sądowego orzekania za przestępstwa i wykroczenia skarbowe . 623

3. Przestępstwa skarbowe – zagadnienia ogólne .. 623

3.1. Kary . 624

3.2. Środki karne ... 625

3.3. Środki zabezpieczające . 625

3.4. Przedawnienie przestępstw .. 625

4. Wykroczenia skarbowe – zagadnienia ogólne . 626

4.1. Kara . 627

4.2. Środki karne ... 627

4.3. Ustanie karalności . 627

5. Zaniechanie ukarania sprawcy ... 627

5.1. Czynny żal .. 628

5.2. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności .. 629

5.3. Odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego ... 630

6. Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom

podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji .. 631

7. Odpowiedzialność podmiotu zbiorowego 632

Część trzecia

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA POLSKIEGO PRAWA PODATKOWEGO

Rozdział XXI

Podatki pośrednie . 637

1. Podatek od towarów i usług 637

1.1. Wprowadzenie ... 637

1.2. Konstrukcja prawna podatku od towarów i usług – zasady ogólne .. 639

1.2.1. Zakres przedmiotowy 639

1.2.2. Zakres podmiotowy ... 640

1.2.3. Podstawa opodatkowania .. 641

1.2.4. Stawki podatku 641

1.2.5. Zapłata podatku i terminy . 642

1.3. Wnioski ... 642

2. Podatek akcyzowy 643

2.1. Wprowadzenie ... 643

2.2. Konstrukcja prawna podatku akcyzowego ... 644

2.2.1. Zakres przedmiotowy 644

2.2.2. Zakres podmiotowy ... 645

2.2.3. Podstawa opodatkowania i stawki ... 645

2.2.4. Zasada samoobliczania podatku .. 646

3. Podatek od gier . 647

3.1. Wprowadzenie ... 647

3.2. Konstrukcja prawna podatku .. 648

3.2.1. Przedmiot opodatkowania 648

3.2.2. Zakres podmiotowy ... 648

3.2.3. Podstawa i stawki podatku 649

3.2.4. Wnioski 649

Rozdział XXII

Państwowe podatki (daniny) bezpośrednie 651

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych ... 651

1.1. Geneza i zasady opodatkowania dochodu osób fizycznych 651

1.2. Podstawa prawna ... 654

1.3. Podmiot opodatkowania .. 656

1.4. Przedmiot i podstawa opodatkowania ... 658

1.5. Zwolnienia przedmiotowe 662

1.6. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia

w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł

nieujawnionych .. 663

1.7. Ulgi podatkowe .. 665

1.8. Skala podatkowa i stawki podatkowe . 667

1.9. Technika podatkowa . 669

2. Uproszczone formy opodatkowania .. 671

2.1. Istota ryczałtu podatkowego 671

2.2. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 672

2.3. Karta podatkowa ... 676

2.4. Opodatkowanie osób duchownych . 677

3. Podatek dochodowy od osób prawnych 678

3.1. Podstawa prawna ... 678

3.2. Wyłączenia w zakresie stosowania przepisów ustawy o podatku

dochodowym od osób prawnych 678

3.3. Podmiot podatku ... 679

3.4. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania ... 682

3.5. Ulgi podatkowe .. 684

3.6. Stawki podatkowe .. 687

3.7. Minimalny podatek dochodowy . 688

3.8. Opodatkowanie spółek holdingowych ... 689

3.9. Technika podatkowa . 689

3.10. Ryczałt podatkowy 690

4. Podatek od wydobycia niektórych kopalin ... 692

4.1. Podstawa prawna ... 692

4.2. Podmiot podatku ... 692

4.3. Przedmiot podatku i podstawa opodatkowania ... 693

4.4. Stawki podatkowe .. 694

4.5. Technika podatkowa . 694

5. Podatek tonażowy 695

5.1. Podstawa prawna ... 695

5.2. Podmiot podatku ... 695

5.3. Przedmiot podatku, podstawa opodatkowania i stawka podatkowa 696

5.4. Technika podatkowa . 697

6. Podatek od niektórych instytucji finansowych