Więź nr 12/2003. Grudzień

Opis książki:

Od redakcji

Pisane na gorąco

Stefan Frankiewicz
Krytyczna wierność Papieża
Czy papieskie spotkanie z przegranymi związkowcami i politykami z /"Solidarności/" nie powinno pobudzić nas wszystkich do refleksji nad stanem naszej wierności temu, co w nas samych prawdopodobnie drzemie jako nie do końca wykorzystany duchowy kapitał? Ludzie przegrali, ale właśnie ów kapitał, jak sądzę, stanowi wciąż jedyne czyste, sprawdzone w naszej najnowszej historii źródło, z którego należy czerpać wiarę w możliwość zbudowania na fundamencie moralnym i państwa, i społeczeństwa. Właśnie na fundamencie moralnym - czego tak bardzo nam dzisiaj brakuje.

Tomasz Wiścicki
Europejskie pryncypia i interesy
Upominanie się o miejsce chrześcijaństwa w traktacie konstytucyjnym UE nie oznacza działania w partykularnym interesie jakiegokolwiek Kościoła. (...) Preambuła nie jest potrzebna przede wszystkim Kościołom - jest potrzebna Europejczykom jako wyraz wierności idei europejskiej.

Piotr Wojciechowski
Niedojrzałość jako towar
Od młodych nie wymaga się, aby dojrzeli. Rynkowi i polityce potrzeba, aby jak najdłużej zostawali młodzi. Reklamowe mitologie wiecznej młodości, rogu obfitości, wysp szczęśliwych działają też na starsze pokolenia. One też w miarę możliwości chcą przylgnąć do młodości, którą wykreowano na wartość spokrewnioną z innymi - wolnością i tolerancją.

DOROSŁE DZIECI? (dyskusja)

Anna Radziwiłł
Dyskutujemy sobie subtelnie o dojrzewaniu, ale czy naprawdę zdajemy sobie sprawę, że żyjemy w świecie rzeczywistego bezrobocia i jego widma? Dawniej dorastanie-dojrzewanie łączyło się z pracą, z możliwością zarabiania, z jakimś rodzajem twórczości, z odpowiedzialnością. Teraz nawet jeśli dostanę pracę, żyję w lęku, że za chwilę mogę ją stracić. Jak więc mam myśleć o swojej dorosłości-dojrzałości jako o czymś pożądanym w sytuacji braku poczucia bezpieczeństwa?

Jacek Hołówka
Wiadomo, że każdy kiedyś będzie dorosły, jeśli nie umrze przedwcześnie. Na dorosłość jesteśmy skazani, ale czy będziemy dojrzali? Jak budować dojrzałą dorosłość?

Mirosław Pilśniak OP
Jesteśmy pierwszą w historii świata kulturą, która stworzyła cywilizację ludzi niedojrzałych. Od nastolatków do siedemdziesięciolatków, każdy ma bawić się w swojej grupie wiekowej, nie zajmować stanowiska, unikać podejmowania odpowiedzialności.

Joanna Petry Mroczkowska
W krainie wolnych związków
W sprawach damsko-męskich młodzi ludzie dzisiaj nie bardzo wiedzą, czego chcą. Nader często panuje przekonanie, że sprawy uczuciowe powinny być irracjonalne, bez reszty spontaniczne. Istnieje zamęt, niejasność, komu przypada inicjatywa, jak należy się zachować, kiedy jest się /"parą/", kiedy powinno dojść do zbliżeń seksualnych, kiedy można zamieszkać razem, kto ma się komu oświadczyć, co wchodzi w skład wzajemnego /"zaangażowania/". Ponieważ nie ma stałych ról, zachodzi potrzeba ciągłej improwizacji. Z Dariuszem Kowalczykiem SJ rozmawia Józef Majewski
Wiara infantylna, wiara dojrzała
Księża potrafią podtrzymywać infantylizm świeckich, bo łatwiej im z takimi wiernymi pracować. Bycie duszpasterzem ludzi dojrzałych w wierze jest szalenie wymagające, wymaga stałej formacji, stałego kształcenia się, również pokory, bo może okazać się, że dojrzały świecki w jakiejś dziedzinie kościelnej jest lepszy czy mądrzejszy. Księża często boją się takiej sytuacji, bo sądzą, że mogą utracić swój autorytet.

Elżbieta Młyńska
W poszukiwaniu katechezy dorosłych
Dorosły chrześcijanin to ten, który rozumie, że Bóg jest Partnerem szanującym jego wolną wolę, wchodzącym w realny dialog z człowiekiem. Osoba dojrzała w wierze nie daje się zatem manipulować bogom, których całe nowe panteony wymyśla każda epoka. Wysublimowaną pożywką dla takich bogów może być poezja, etyka czy narkotyki.

Wojciech Kawiński
Strefa dialogu * Kalejdoskop, mrówczy kopiec * Bez zakończenia (wiersze)

Witold Zalewski
Czas odliczany (fragment dziennika)
Dwukrotnie już przez kilka godzin śledziliśmy reality-show z udziałem komisji śledczej przesłuchującej Michnika. Naczelny /"Gazety Wyborczej/" dawał wyraz oburzeniu na inwazję korupcji w Polsce. Trzeba mu wierzyć, kiedy mówi, że sam nie rwie się do pieniędzy. Ale korupcja, która od lat toczy nasze zbiorowe życie, ma jeszcze inne oprócz finansowych środki deprawacji. Uruchamia je w zamkniętych kręgach tak zwanych elit dzielących wpływy. Dobrze znamy ascetów, a nawet abnegatów życiowych, którym dawał szczęście sam dostęp do władzy. Podatność na takie upojenie rodzi się w kręgach długo funkcjonujących jako zamknięte enklawy rządzenia. Tam działają politycy z aspiracjami do rządu dusz.

Joanna Skawińska
Widok z Manhattanu: Prawdziwa historia Jessiki L.
Oblężeni Amerykanie próbowali się bronić, ale przede wszystkim byli przerażeni. Najbardziej Jessica. Lori była najspokojniejsza. Najbardziej opanowana. Jessy zaciął się karabin, zgubiła okulary, nie mogła więc, jak napisano w prasie i pokazano w filmie, /"bronić się do ostatka/". Czy w ogóle by się broniła? Nie wie, w tamtej chwili potrafiła jedynie rozpaczliwie się modlić, chciała tylko /"mieć to już za sobą/".

ks. Janusz Frankowski
Dar na nowe tysiąclecie. Przekład ekumeniczny Nowego Testamentu i Psalmów
Nad przekładem pracowało dwudziestu tłumaczy, a oprócz ich pracy dokonywano także: redakcji naukowej, weryfikacji przekładu, konsultacji z Kościołami, konsultacji biblijnej, konsultacji polonistycznej i wreszcie ostatecznej redakcji. Ta lista pokazuje z jednej strony, jak złożony był problem tego przekładu, a z drugiej, jak poważnie i starannie podchodzono do pracy. Nie ulega wątpliwości, że tak poważne potraktowanie sprawy w dużej mierze zadecydowało o jakości dzieła.

ks. Jan Sochoń
Skarby * Tron * Podwórze (wiersze)

Michał Wojciechowski
Starożytne głosy przeciw aborcji
W starożytności, tak jak dziś, spotykamy dwa zupełnie różne spojrzenia na dzieci poczęte. Świat pogański, grecko-rzymski, na ogół dopuszczał prawnie nie tylko aborcję, ale także wyrzucanie uznanych za niepotrzebne noworodków, aby zginęły. Jednocześnie religia Starego Testamentu w ogóle nie zna aborcji, nawet o niej nie wspomina, tak samo Nowy Testament.

Wojciech Izaak Strugała
Boże Narodzenie (wiersz)

ks. Dariusz Oko
Istota doświadczenia religijnego
W kwestii poznania Boga Lonergan, analogicznie jak kard. Marian Jaworski, koncentrował się początkowo na metafizycznym i racjonalnym wymiarze tego poznania, lecz z czasem uznał, że jest do podejście niewystarczające, dlatego też coraz bardziej oddawał się badaniom nad jego wymiarem religijnym i egzystencjalnym. I można przypuszczać, że on, który poświęcił się filozofii po to, aby stworzyć solidny fundament dla teologii, podobnie jak Ksiądz Kardynał byłby orędownikiem obecności filozofii religii w programie studiów seminaryjnych.

Kazimierz Nikucki CR
Niezastąpione doświadczenie wiary
Specyfiką bezpośredniego, osobistego doświadczenia religijnego jest to, że istotnie różni się ono - jak mówi ks. kard. Jaworski - od poznania naukowego, filozoficznego i artystycznego. Zdają się o tym zapominać ci, którzy żądają od doświadczeń religijnych - uzależniając od tego ich sensowność - aby były w pełni, w każdych warunkach i dla wszystkich ludzi empirycznie sprawdzalne, weryfikowalne.

Władysław Stróżewski
Filozofia religii i ontologia
Jeśli metafizyka doprowadza do swoistego doświadczenia Boga, to dzięki odkryciu Go jako absolutnego Istnienia jest to przede wszystkim doświadczenie mysterium tremendum. Bezmiar samoistnego istnienia nie może nie przerażać tego, kto od tego Istnienia jest całkowicie zależny, tego, kto jest, lecz równie dobrze może nie być. I może pytać samego siebie: /"dlaczego raczej jest, niż nie jest?/" W tym najprawdopodobniej punkcie, w przeżyciu absolutnej zależności, splecionym z przeżyciem daru istnienia jako daru miłości, spotyka się doświadczenie metafizyczne z doświadczeniem religijnym.

Piotr Wojciechowski
Jeden świat, jeden mózg: Być u siebie
Aby pojąć, że opisanie świata w kategoriach zła i dobra tworzy braterską wspólnotę, trzeba wejść ze światłem rozumu w ciemność podświadomości, w gęstwinę emocji. Prawdziwa przygoda. Jej głęboki sens zależy jednak nie tylko od moralnej strony opowieści. Jak ptak w lesie poznaje gatunki drzew, odmiany jagód, owady i zioła - tak my w opowieściach musimy odnajdywać swój świat, inaczej we własnym mózgu nie jesteśmy u siebie.

Z najnowszej historii Polski

Antoni Dudek
Jednym głosem. Wybory prezydenta PRL w lipcu 1989
Jaruzelski został głową państwa, ale było to iście pyrrusowe zwycięstwo. (...) Zwycięstwo zaledwie jednym głosem zakrawało na żart historii i - jak wynika z niektórych przekazów - upokorzyło i wewnętrznie złamało generała, który doskonale rozumiał, jak słabym mandatem dysponuje. Nie dotyczyło to zresztą samego Jaruzelskiego, ale i jego otoczenia. /"Kiedy tego dnia wychodziłem z Sejmu - wspomina Geremek - chwycił mnie za rękaw rozgorączkowany Stanisław Ciosek. < Wy macie pakt z diabłem - sapał - to wszystko było wymyślone, żeby on przeszedł tylko jednym głosem. Zegarmistrzowska precyzja - jak wy to robicie?> /".

Polacy i ich sąsiedzi

Problem nie tylko weteranów UPA
Ze Stanisławem Kulczyckim rozmawiają Izabella Chruślińska i Piotr Tyma
Materiały, udostępnione nam przez Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy, pozwalają uściślić liczbę ofiar i strat wśród ludności cywilnej. Możemy stwierdzić na podstawie wiarygodnych danych, że po zakończeniu II wojny światowej na terenach Zachodniej Ukrainy zginęło około 150 tysięcy obywateli Ukrainy, z tego 30 tysięcy to ci, którzy trafili tu z Ukrainy Wschodniej, skierowani przez władze do pracy na różnych stanowiskach: w administracji państwowej i partyjnej, w aparacie represji czy rolnictwie.

Marek Orzechowski
Euronotes
W przypadku Polski pojawia się sprawa granicy wschodniej i zaległości w jej zabezpieczeniu. Przy brukselskich stołach problem ten kładzie się wielkim ciężarem na polskich przygotowaniach. Ale wystarczy przypomnieć różnym krytykom, że takie Węgry, Czechy, Cypr, czy Malta albo Słowenia z przyczyn już geograficznych problemu tego po prostu nie mają, by krytyczny ton wobec Polski nieco zelżał. Wystarczy zresztą zapytać niektórych, z jakimi to krajami graniczy Polska na wschodzie, by wprawić ich w zakłopotanie.

Kościół w świecie
Kronika religijna

Pejzaż kulturalny

Bohdan Pociej
Dusza dźwięku
Panufnik należy do największych i najoryginalniejszych melodystów muzyki XX wieku. W melodii, rzec można - w jej linii, ruchu, płynięciu, rozwijaniu - urzeczywistnia się osobowość kompozytora, modus liryczny; przejawia to, co metafizyczne i to, co religijne. Melodia znaczy, wyraża, symbolizuje, podobnie - choć zarazem inaczej - jak w dawnych czasach panowania w muzyce /"mowy uczuć/", bowiem inna tu już ekspresywność, różna od tamtej romantycznej, wynikająca z wrażliwości ludzi późnych lat XX wieku. Wszelako i w tej mowie melodycznej Panufnika jest jakiś rdzeń (dawnej?) romantyczności - poruszenie strun uczuciowych, wzruszenie, elegijny śpiew instrumentalny...

Magdalena Lebecka
Klęska urodzaju?
Najważniejsze na tegorocznym gdyńskim festiwalu wydarzyło się za sprawą wstępującego pokolenia i w pewnym stopniu oddaje to werdykt jury. (...) Pojawiła się grupa reżyserów - późnych debiutantów czy twórców drugich fabuł, których filmy czytać można jako osobiste, szczere wypowiedzi. (...) W ich filmach, ciekawych, odważnych, nie czuje się (nareszcie!) cynicznej kalkulacji, podszytej pogardą dla widza. Nie są to wariacje na temat gatunków, kalki czy wręcz mimowolne karykatury produkcji amerykańskich ani żałosne efekty wsłuchiwania się w wyimaginowane potrzeby publiczności (inaczej - targetu).

Nad książkami

Dariusz Kowalczyk SJ
Czy Bóg jest liberalnym konserwatystą?
Z jednej strony porządek, prawa, dogmaty i autorytet władzy, a z drugiej - wolność, sumienie, osobiste przekonania i odczucia. Co wybrać? Za czym, za kim pójść w poszukiwaniu prawdy i dobra? Jaka droga prowadzi nas bezpieczniej do Boga i do samych siebie? A może da się połączyć w harmonijną całość niepozbawione spontaniczności samostanowienie o sobie z posłuszeństwem wiary, w tym z posłuszeństwem instytucjom kościelnym? Te i inne pytania stawia w swej książce /"Sztuka wolności/" Krzysztof Dorosz, znany dziennikarz i eseista.

Sławomir Pawłowski SAC
Teologiczna symfonia
Nie summa, ale teologiczna symfonia - tak określiłbym wydany przez Bibliotekę Więzi /"Leksykon wielkich teologów XX/XXI w./". Nie podręcznik i nie katechizm, ale dzieło pozwalające wsłuchać się w muzykę tych sfer myśli ludzkiej, które nazwano /"rozumieniem wiary/" - intelligentia fidei. (.) Symfoniczność leksykonu dotyczy przynależności wyznaniowej prezentowanych teologów (18 katolików, 9 ewangelików i 4 prawosławnych) oraz krajów ich pochodzenia (10 z Niemiec, 5 z USA, po 3 z Francji i Belgii, po 2 ze Szwajcarii i Rosji, po 1 z Kanady, Włoch, Peru, Grecji, Australii oraz Rumunii). Symfoniczna różnorodność dotyczy także autorów leksykonu: 21 katolików, 3 ewangelików i 1 prawosławny...

Michał Kurkiewicz
Elementarz z podtekstem
Mój nieżyjący już Ojciec zawsze zabraniał mi picia zimnych płynów. Po lekturze tej książki (Anna Landau-Czajka /"Co Alicja odkrywa po własnej stronie lustra. Życie codzienne, społeczeństwo, władza w podręcznikach dla dzieci najmłodszych 1785-2000/") wiem, skąd ta jego obsesja. W latach dwudziestych zeszłego wieku, wtedy gdy trafił do szkoły, elementarze straszyły dzieci, że skutkiem picia zimnej wody niechybnie będą suchoty albo i śmierć. I tego przekonania już się nie wyzbył. Skoro tak, to możliwe, że dzieci wynoszą teraz z młodszych klas podstawówki równie mocne przekonanie, że zła nie ma co zwalczać, bo i tak się nie da, blokowiska są koszmarne, a człowiek biedny jest mniej wartościowy.

Do czytania poleca

Józef Majewski
- /" w dialogu/", pod redakcją ks. Zygfryda Glaesera
- ks. Wacław Hryniewicz OMI, /"Nadzieja uczy inaczej/"
- Joachim Gnilka, /"Teologia Nowego Testamentu/".

Julia Hartwig
Miejsce przy oknie: Fotografia udomowiona
Jak wytłumaczyć sobie fakt, że brat mój, Edward, w latach trzydziestych młodzieniec urzekającej piękności, gustujący w rozrywkach i koleżeńskich spotkaniach, zafascynowany malarstwem i snobujący się na życie malarskiej cyganerii Lublina i Kazimierza, umierając w sędziwym wieku doczekał się takiego uznania jako mistrz polskiej fotografii i że dzięki sztuce fotograficznej, której tak nienawidził za młodu, zdobył sobie sławę międzynarodową, odznaczenia, nagrody i medale? (...) To, przed czym tak uciekał w latach chłopięcych, okazało się nieoczekiwanie przedmiotem jego miłości, pasji, trudu, często nawet poświęcenia. Pokochał tę znienawidzoną w dzieciństwie fotografię miłością namiętną...

Zmarli

Małgorzata Borkowska OSB
Nasze pytania do Niego: Odpraw ją, bo krzyczy za nami
/"Odpraw ją/" znaczyło tyle, co /"Załatw jej sprawę/", skoro Chrystus zareagował wyjaśnieniem, dlaczego tego zrobić nie zamierza - w wielkim Bożym planie zbawienia kolej na pogan przyjdzie już wkrótce, ale jeszcze nie teraz. A mimo to chwilę później prośba Kananejki zostaje spełniona, wielki Boży plan zbawienia zostaje nagięty do potrzeb małej, ludzkiej biedy: /"Niech ci się stanie/".

Listy do redakcji

Książka "Więź nr 12/2003. Grudzień" - oprawa miękka - Wydawnictwo WIĘŹ.