Polska technika wojskowa do 1500 roku

Opis książki:

Potrzeba opracowania obszernego, opartego na bogatym materiale faktograficznym, syntetycznego dzieła obejmującego całość historii polskiej techniki wojskowej była odczuwana już od dłuższego czasu. Zainteresowanie tą tematyką, bardzo niewielkie w Polsce okresu międzywojennego, wzrosło ogromnie po drugiej wojnie światowej, podczas której doszło do szybkiego rozwoju technicznych środków walki i wzrostu ich wpływu na przebieg działań wojennych. Zwrócono wówczas uwagę nie tylko na zagadnienia techniki wojskowej najnowszych czasów, lecz także na jej dawne osiągnięcia, stanowiące punkt wyjścia (lub kolejny etap rozwoju) obecnych form. W Wojskowym Instytucie Historycznym już w latach pięćdziesiątych rozpoczęto badania nad historią polskiej techniki wojskowej, publikując zarówno źródła, jak i prace naukowe i popularnonaukowe z tego zakresu. Dzięki temu Wojskowy Instytut Historyczny mógł na kolokwium Komisji Historii Wojskowej, zorganizowanym podczas XI Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Toruniu w 1974 roku, wystąpić z trzema referatami na ten temat5, a następnie w księdze opublikowanej w związku z XIV Międzynarodowym Kongresem Nauk Historycznych w San Francisco w 1975 roku zamieścić odpowiadający jednemu z programowych kierunków Kongresu dział zawierający cztery duże prace, które ujmowały w sposób syntetyczny trzy wybrane okresy rozwoju polskiej techniki wojskowej, a mianowicie: wiek XVII, powstania narodowe w XVIII i XIX wieku i drugą wojnę światową. Równocześnie badania nad dziejami niektórych dziedzin techniki wojskowej były prowadzone w kilku innych ośrodkach wojskowych głównie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie i cywilnych, przede wszystkim w łódzkim Zakładzie Archeologii Polski Środkowej Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN (prace dotyczące bronioznawstwa i fortyfikacji) oraz w odpowiednich zakładach i instytutach Politechnik: Warszawskiej, Krakowskiej, Wrocławskiej i Gdańskiej (prace dotyczące fortyfikacji). W związku z tym konieczne stało się okresowe omawianie dorobku i podsumowywanie badań w tej dziedzinie9. Poza tego rodzaju podsumowaniami, obejmującymi całość historii techniki wojskowej, ukazały się prace charakteryzujące rozwój historiografii dwóch jej ważnych działów: artylerii10 i fortyfikacji". W wyniku działalności naukowej z lat 19511980 powstała na przełomie 1981 i 1982 roku możliwość opracowania koncepcji syntetycznego dzieła obejmującego całość zagadnień związanych z historią polskiej techniki wojskowej od X wieku do roku 1980. Koncepcja taka opracowana prze2 profesora Tadeusza M. Nowaka została przedyskutowana i zaakceptowana na posiedzeniu Rady Naukowej Wojskowego Instytutu Historycznego 21 października 1982 roku. Po przeprowadzeniu dalszych prac został przygotowany, a następnie na posiedzeniu tejże Rady ii listopada 1985 roku przedysj katowany i zatwierdzony ramowy konspekt całego dzieła, mającego się składać z pięciu tomów obejmujących następujące okresy: tom I: od X wieku do roku 1500, tom II: lata 1500-1795, tom III: lata 17951914, tom IV: lata 19141945, tom V: lata 19451980. Rzeczowy zakres opracowania wynika z definicji pojęcia "historia techniki wojskowej": wchodzi ona w skład historii wojskowości, a równocześnie stanowi jeden z działów historii techniki. Wydaje się, że nic nie stoi na przeszkodzie, by historię techniki wojskowej określić jako "dzieje rozwoju środków materialnych służących do przygotowania i prowadzenia działań wojennych oraz rozwoju umiejętności produkcji (lub budowy) i obsługi tych środków". Dążeniem realizatorów autorów i redaktorów dzieła było w związku z tym przedstawienie historycznego obrazu polskiej techniki wojskowej przez odtworzenie: a) techniki konstrukcji środków materialnych służących do przygotowania i prowadzenia działań wojennych (z ukazaniem ich konstruktorów), b) techniki ich produkcji lub budowy (z ukazaniem bezpośrednich wytwórców i ich warsztatów produkcyjnych), c) techniki ich zastosowania (z ukazaniem posługujących się nimi ludzi). Wymagało to uwzględnienia najważniejszych wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań, w których dokonywał się rozwój polskiej techniki wojskowej. Owe wewnętrzne, krajowe uwarunkowania to z jednej strony potrzeby wynikające z wojskowo-politycznej sytuacji państwa, a szczególnie z istniejących w danym okresie zagrożeń, z drugiej zaś strony możliwości wyznaczane przez panujące stosunki ekonomiczno-społeczne i wewnątrzpolityczne (m.in. baza surowcowa, istnienie i stan wyposażenia zakładów produkcyjnych, fachowcy, poziom ich wiedzy i sprawności zawodowej, a w okresach późniejszych stopień rozwoju nauk potrzebnych do opanowania procesów produkcji i zastosowania środków materialnych w poszczególnych działach techniki wojskowej). Zewnętrzne, zagraniczne uwarunkowania rozwoju polskiej techniki wojskowej sprowadzały się do jej związków z europejską, a później światową techniką wojskową. W tym zakresie dzieje polskiej techniki wojskowej mają, podobnie jak historia innych dziedzin kultury polskiej, specyficzny charakter, głównie dlatego, że ich ciągłość element bardzo ważny dla normalnego rozwoju była kilkakrotnie przerywana przez upadek kolejnych istniejących na naszych ziemiach organizmów państwowych, a powstałe w ten sposób luki wypełniała technika wojskowa użyczana nam przez sprzymierzeńców lub zdobyta na nieprzyjacielu albo też w okresach, gdy polskie siły zbrojne nie istniały rozwój techniki wojskowej zastępowały rozważania teoretyczne na jej temat. W związku z tym opracowanie historii polskiej techniki wojskowej na tle porównawczym nastręcza wiele trudności, jest jednak równocześnie bardzo potrzebne, umożliwia bowiem wydobycie tego wszystkiego, co stanowi własny, oryginalny wkład do jej rozwoju, a także tego, co jest mniej lub bardziej twórczym zaadaptowaniem wzorów obcych, będącym niejednokrotnie poważnym osiągnięciem. Tak więc w dziele tym zamierzamy zawrzeć zarówno teorię, ujawniającą się przede wszystkim w wojskowym piśmiennictwie technicznym, jak i praktykę techniki wojskowej oraz pokazać ją w powiązaniu z jednej strony z jej podłożem ekonomiczno-społecznym, w stopniu koniecznym do zrozumienia jej rozwoju, a z drugiej strony z organizacją wojska i sztuką wojenną, również tylko w stopniu niezbędnym do ukazania przydatności omawianych środków technicznych na polu walki.

Książka "Polska technika wojskowa do 1500 roku" - oprawa twarda - Wydawnictwo Oficyna Naukowa.