Diabeł w wyobraźni średniowiecznej. Trzynastowieczne exempla kaznodziejskie

Opis książki:

Przedmiotem zainteresowań Autora jest nie "diabeł sam w sobie", ale diabeł w wyobraźni średniowiecznego człowieka, gdyż "wyobraźnia narzuca postrzeżeniu nie tylko właściwą sobie siatkę pojęć i relacji, lecz także aprioryczne kategorie czasu i przestrzeni, a przez to ujmuje świat dynamicznie, w ruchu, przemianie. Dlatego też do jej badania znakomicie nadaje się dokument fabularny - exemplum" (fragment streszczenia). Exemplum kaznodziejskie, podstawowe źródło, na którym zostały oparte badania, to krótka forma fabularna, wykorzystywana w kazaniu przez nauczyciela wiary do ilustracji i wyjaśnienia wywodu teologicznego lub pouczenia moralnego. W pracy wykorzystano ok. 5000 fabuł z 15 trzynastowiecznych zbiorów exemplów. We wszystkich kolekcjach wątki związane z demonologią stanowią 25-35% całej zawartości. Podstawę źródłową tworzył więc zespół obejmujący ponad półtora tysiąca exemplów, z których około 1000 stanowią fabuły oparte na mniej lub bardziej niezależnych motywach. Część pierwsza książki dotyczy działań diabła wśród ludzi. Przede wszystkim chodzi tu o pokusę diabelską, model paktu z diabłem, wzajemną relację diabła i grzechu, a także motyw eskorty w wędrówkach dusz po zaświatach oraz "sąd" Lucyfera nad potępionym u wrót piekła. Część druga opisuje diabła w zaświatach, natomiast część trzecia wykładu dotyczy granicy między światem człowieka i zaświatami, a właściwie tych jej elementów, w których dochodzi do zawieszenia kategoryczności rozdziału obu tych obszarów. Analiza statystyczna wykazała, że w programie dydaktycznym polaterańskiego kaznodziejstwa diabeł służył raczej budowaniu "perspektywy nadziei" (pokonany kusiciel, przegrywający oskarżyciel) niż pobudzaniu strachu (egzekutor Boskich wyroków).

Książka "Diabeł w wyobraźni średniowiecznej. Trzynastowieczne exempla kaznodziejskie" - Wojciech Brojer - oprawa twarda - Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.